Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Blaðsíða 61

þessa leið brotið gegn stjórnarskránni. Verður vikið að þessu í lok umfjöll-
unarinnar.
2. SAMFÉLAGSPJÓNUSTA SAMKVÆMT IV. KAFLA LAGA UM
FANGELSI OG FANGAVIST
2.1 Skilyrði
í IV. kafla laga um fangelsi og fangavist er fjallað um samfélagsþjónustu. Þar
segir í 22. gr. að hafi maður verið dæmdur í allt að sex mánaða óskilorðsbundna
refsivist sé heimilt, ef almannahagsmunir mæla ekki gegn því, að fullnusta
refsinguna með ólaunaðri samfélagsþjónustu frá 40 og allt að 240 klukkustunda
vinnu. Sé um refsivist að ræða samkvæmt fleiri en einum dómi má samanlögð
refsing eigi vera lengri en sex mánuðir. Þegar um er að ræða blandaða dóma,
þ.e. þegar hluti refsivistar er skilorðsbundinn, má heildarrefsivistin samkvæmt
dóminum eigi vera lengri en sex mánuðir.
í 23. gr. eru talin upp skilyrði þess að samfélagsþjónusta komi til álita. Þau
eru að dómþoli hafi óskað eftir því skriflega við Fangelsismálastofnun eigi
síðar en hálfum mánuði áður en hann átti upphaflega að hefja afplánun refsi-
vistar að gegna samfélagsþjónustu í stað afplánunar. Að dómþoli eigi ekki mál
til meðferðar hjá lögreglu, ákæruvaldi eða dómstólum þar sem hann er kærður
fyrir refsiverðan verknað. Og að lokum að hann teljist hæfur til samfélags-
þjónustu.
Dómþoli sem uppfyllir fyrrgreint skilyrði um þyngd refsingar fær með
boðunarbréfi sínu sent ítarlegt upplýsingablað um samfélagsþjónustu ásamt
umsóknareyðublaði. Þar sem stíft er tekið á umsóknarfrestinum er vakin sérstök
athygli á honum í bréfinu. í 2. mgr. 24. gr. laganna er að finna undantekningar-
ákvæði þar sem heimilað er að víkja frá tímafrestinum ef sérstakar ástæður
mæla með því. Samkvæmt venju er ákvæðið skýrt þröngt og hefur í fram-
kvæmd sjaldan reynt á það.
2.2 Almannahagsmunir
Það er einfalt að kanna hvort hlutlæg skilyrði samfélagsþjónustu séu fyrir
hendi. Séu þau ekki uppfyllt er umsóknin ekki tekin til efnislegrar meðferðar að
undanskildum þeim tilvikum þegar látið er reyna á fyrrgreint undantekningar-
ákvæði. Það þarf hins vegar nákvæmrar skoðunar við þegar að hinu huglæga
mati kemur. Er þá átt við mat á því hvort almannahagsmunir mæli gegn fulln-
ustu með samfélagsþjónustu svo og hvort að dómþoli teljist hæfur til að gegna
henni.
í frumvarpi til laga um viðauka við almenn hegningarlög, sem var lagt fram
upphaflega, er fjallað um almannahagsmuni og er það sem þar segir tekið orð-
rétt í frumvarp til laga um samfélagsþjónustu. Þar segir að ein af grundvallar-
forsendum viðurlagakerfisins sé að refsingar hafi almenn og einstaklingsbundin
vamaðaráhrif í för með sér. Þar sem samfélagsþjónusta hafi verið tekin upp hafi
55