Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Blaðsíða 37

4.2 Nánar um víðtækar ábyrgðir
Það þekkist í nokkrum mæli að lánardrottnar leitist við að tryggja hagsmuni
sína með víðtækum ábyrgðum. Slíkur áskilnaður af hálfu kröfuhafa getur verið
eðlilegur en í öðrum tilvikum getur skilyrði um óþarflega rúma ábyrgð brotið í
bága við vandaða viðskiptahætti. Þegar ábyrgðarmaður hefur gengist undir
víðtæka skuldbindingu reynir á ýmis álitaefni sem ástæða er til að ræða nánar.
Víðtækar ábyrgðir geta verið varhugaverðar og á það sérstaklega við um
svokallaðar alábyrgðir sem taka til allra skuldbindinga aðalskuldara gagnvart
kröfuhafa. Samkvæmt slíkri skuldbindingu kann ábyrgðarmaður að hafa bundið
sig án nokkurrar takmörkunar með öllum eignum sínum til tryggingar á ótil-
teknum fjölda krafna á hendur aðalskuldara. í almennri lánafyrirgreiðslu getur
ekki verið þörf fyrir svo víðtækar ábyrgðir. Verður gildi þeirra dregið í efa þegar
ábyrgðarmaður getur engu ráðið um hvort krafa stofnast á hendur aðalskuldara
og falli þar með undir ábyrgðina, jafnvel þótt hún kunni að hafa verið með öllu
ófyrirsjáanleg. Þetta horfir á hinn bóginn öðruvísi við ef ábyrgðarmaður hefur
þá stöðu gagnvart aðalskuldara að geta haft áhrif á hvort til skuldar stofnast.
Það ætti til dæmis við um einkahlutafélag eins manns og félagið sjálft og því
yrði tæplega hnekkt alábyrgð hluthafans gagnvart kröfuhafa til tryggingar á
skuldum félagsins.
Að frátöldu því sem hér hefur verið rakið verður almennt að leggja til
grundvallar að ábyrgð sé gild þótt hún standi til tryggingar á umfangsmiklum
skuldbindingum. Af því tilefni einu stoðar venjulega ekki að bera brigður á
gildi ábyrgðar.59
ábyrgðarmanns getur þó varla komið í veg fyrir að krafa verði síðar framseld með þeirri ábyrgð sem
henni fylgir enda væri að öðrum kosti lagðar verulegar hömlur á heimild kröfuhafa til að hagnýta
sér kröfu með því að koma henni í verð fyrir umsaminn gjalddaga. Gegn þessu mæla einnig
almennir hagsmunir þeirra sem þurfa að afla lánsfjár en sú fyrirgreiðsla er síður líkleg ef
væntanlegur kröfuhafi sér fram á örðugleika við að fénýta sér kröfuna fyrir gjalddaga þar sem
ábyrgð fylgir ekki með við framsal hennar.
59 Hér má hafa til nokkurrar hliðsjónar dóma þar sem reynt hefur á gildi tryggingar þriðja manns
sem gengist hefur undir víxilskuldbindingu vegna skuldara. I H 1996 3267 voru málsatvik þau að
A hafði ritað sem útgefandi á óútfylitan vfxil til tryggingar á skuldum G vegna viðskipta hans með
greiðslukort frá Kreditkorti hf. Vanskil urðu af hálfu G og því var víxillinn fylltur út og settur í
innheimtu. A greiddi síðan víxilskuldina með rúmlega 3,3 milljónum króna gegn fullnaðarkvittun
en höfðaði mál gegn Kreditkorti hf. til endurheimtu þeirrar fjárhæðar. í dómi Hæstaréttar var hvorki
talið að ábyrgð A yrði hliðrað né hún ógilt á grundvelli 36. gr. SML eða annarra ákvæða III. kafla
þeirra laga. í H 1997 930 voru málavextir þeir að S var ábekingur á víxli til tryggingar yfirdrætti á
tékkareikningi L hjá Sparisjóði Hafnarfjarðar. Fjárhæð víxilsins var 800.000 krónur en hann var
óútfylltur að því er varðaði útgáfudag og gjalddaga. I maí 1990 var tékkareikningi L lokað og
víxillinn gefinn út og innheimtur hjá S sem greiddi hann í júní 1995 með rúmum 2 milljónum
króna. í máli til endurheimtu þeirrar fjárhæðar voru kröfur meðal annars reistar á því að notkun
víxilsins hefði brotið í bága við 36. gr. SML. í dómi Hæstaréttar sagði að þótt sparisjóðurinn hefði
ekki hlutast til um að gerður yrði skriflegur samningur um hvemig eða með hvaða skilyrðum nota
mætti víxilinn sem tryggingu fyrir skuld á tékkareikningi L og að telja yrði að sparisjóðurinn hefði
ekki að því leyti gætt fyllstu krafna sem gera verði til lánastofnana um vandaða viðskiptahætti
þættu ekki efni til að beita hinu sérstaka heimildarákvæði 36. gr. SML til að víkja skuldbindingu S
til hliðar.
31