Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Blaðsíða 49

að grennslast frekar fyrir um rétt framseljanda. Af þessu leiðir að framsalshafi
getur öðlast meiri rétt á hendur skuldara en framseljandi átti. Þannig getur
skuldari glatað rétti til að bera fyrir sig mótbáru, sem hann gat beitt gegn fram-
seljanda, ef ekki verður ráðið af bréfinu að mótbáran sé fyrir hendi og fram-
salshafi er grandlaus um hana. Þó glatast ekki þær mótbárur að skuldari hafi
verið ófjárráða þegar skuldabréfið var gefið út, hann hafi verið neyddur til að
gefa bréfið út með líkamlegu ofbeldi eða hótun um að beita því þegar í stað, sbr.
1. mgr. 28. gr. SML, eða bréfið hafi verið falsað.
Þær reglur sem hér hafa verið raktar um mótbárutap skuldara eiga einnig við
um ábyrgðarmann sem er skuldbundinn samkvæmt tíðkanlegri áritun um
ábyrgð á bréfið. Á það við hvort sem mótbáran beinist gegn skuldbindingu
aðalskuldara eða sjálfri ábyrgðarkröfunni.82
Þegar ábyrgðarmaður hefur ekki skuldbundið sig með áritun á skuldabréf
heldur gefið út sjálfstæða ábyrgðaryfirlýsingu ræðst væntanlega af efni þeirrar
yfirlýsingar hvort viðskiptabréfsreglur eigi við um réttarsamband framsalshafa
og ábyrgðarmanns. Ef tekið er fram í yfirlýsingu að gengist sé í ábyrgð til trygg-
ingar greiðslum samkvæmt skuldabréfi mæla þarfir viðskiptalífsins með að
sömu reglur eigi við um ábyrgðaryfirlýsinguna og bréfið sjálft. I þeim tilvikum
verður því að gera ráð fyrir að viðskiptabréfsreglur gildi.83 Aftur á móti geta
viðskiptabréfsreglur tæplega átt við ef yfirlýsing ábyrgðarmanns er ekki ótví-
ræð að þessu leyti og sú niðurstaða er vafalaus ef skuldbinding ábyrgðarmanns
vísar ekki til skuldabréfs heldur lögskipta að baki því. Það sama á við ef
ábyrgðin er bundin skilyrðum.
82 Henry Ussing: Kaution, bls. 99.
I H 1995 2630 reyndi á viðskiptabréfsreglur og kröfuábyrgð. í raálinu var krafist ógildingar á
fjámámi í fasteign sem farið hafði fram hjá sjálfskuldarábyrgðarmanni á skuldabréfi. Abyrgðar-
maðurinn vefengdi gildi skuldbindingarinnar en í héraðsdómi, sem staðfestur var af Hæstarétti með
vísan til forsendna hans, sagði meðal annars svo: „Eins og áður greinir, er grundvöllur fjámámsins
skuldabréf. Gilda því um skjalið viðskiptabréfsreglur. Skuldabréfið var framselt vamaraðila, og er
hann framsalshafi skuldabréfisins. Ber því að fallast á það með vamaraðila, að ástæður og forsend-
ur sóknaraðila fyrir ábyrgð hennar samkvæmt skuldabréfinu séu vamaraðila óviðkomandi". Sam-
kvæmt þessu og öðru því sem greinir í dóminum var ekki fallist á kröfu ábyrgðarmannsins um
ógildingu fjámámsins.
83 í Noregi er talið að viðskiptabréfsreglur gildi ekki um sjálfstæðar mótbárur ábyrgðarmanns
þegar hann hefur gefið út sérstaka ábyrgðaryfirlýsingu í stað þess að árita bréfið um skuldbind-
inguna. Hins vegar er vafi talinn leika á því hvort ábyrgðarmaður geti borið fyrir sig allar mótbárur
aðalskuldara. Sjá nánar Carsten Smith: Garantirett III, bls. 226 og Kausjonsrett, bls. 71. Réttar-
staðan á Islandi er ekki fyllilega sambærileg, meðal annars af þeim sökum að hér á landi hafa ekki
verið sett lög um skuldabréf.
43