Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Page 21

starfa samkvæmt tveimur öðrum samningum á vegum Sameinuðu þjóðanna,
sbr. 14. gr. samningsins um afnám alls kynþáttamisréttis og 22. gr. samningsins
um bann við pyndingum og annarri grimmilegri og ómannlegri eða vanvirðandi
meðferð eða refsingu, ef ríki samþykkja slíka kæruleið með sérstakri yfirlýs-
ingu.19
Enginn vafi leikur á því að í úrlausnum þessara alþjóðlegu stofnana, sérstak-
lega Mannréttindadómstóls Evrópu, hafa ákvæði viðkomandi samninga verið
gædd lífi og löguð að breyttum kringumstæðum í þjóðfélaginu með framsæk-
inni túlkun. Þau eru í dag þrungin inntaki sem mótast hefur í áranna rás og eng-
inn sá fyrir þegar samningamir voru samþykktir. Eftirlit með skuldbindingum
ríkja samkvæmt samningunum tveimur um efnahagsleg og félagsleg réttindi
hefur mestmegnis farið fram með skýrslugerð aðildarríkja til alþjóðlegra
nefnda, sbr. 21. gr. Félagsmálasáttmála Evrópu og 16. gr. samningsins um efna-
hagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi. I skýrslunum lýsa aðildarríki ráð-
stöfunum sínum til að koma réttindum í framkvæmd og nefndimar álykta síð-
an um frammistöðuna og gera tillögur um úrbætur.20 Þrátt fyrir ákveðna fram-
þróun í túlkun ákvæðanna um vernd réttinda með þessum hætti hefur hún ver-
ið mun hægari en á sviði borgaralegra og stjómmálalegra réttinda. Ætla má að
þessi aðstaða hafi líka haft hamlandi áhrif á vemd réttindanna í innanlandsrétti,
ýtt undir viðhorf um að þau séu ekki lagaleg og ekki verði byggður réttur á
þeim.21
8. ÞRÓUN UNDANFARINN ÁRATUG í VERND RÉTTINDA HJÁ
ALÞJÓÐASTOFNUNUM
Þrátt fyrir hægfara þróun í vemd efnahagslegra og félagslegra réttinda á
alþjóðlegum vettvangi hefur þeim vaxið fiskur um hrygg á undanförnum árum.
Hefur framsækin túlkun alþjóðlegra stofnana á eðli og inntaki borgaralegra og
stjórnmálalegra réttinda leitt til þess að hin hefðbundna flokkun mannréttinda í
neikvæð og jákvæð réttindi, athafnaleysi og skyldur verður æ óljósari, enda
19 Þess má geta að íslenska ríkið hefur gefið yfirlýsingu um að það samþykki vald fyrrgreindra
nefnda til þess að fjalla um kærur einstaklinga á hendur sér um brot á ákvæðum samninganna.
20 Þess má geta að könnun á skýrslum aðildarríkja er einnig eitt helsta úrræðið í öðrum samningum
á vegum Sameinuðu þjóðanna til þess að fylgjast með því hvemig aðildarríki hafa framkvæmt
ákvæði þeirra. Kveðið er á um skyldu aðildarríkja til að skila slíkum skýrslum í 40. gr. Alþjóða-
samnings um borgaraleg og stjómmálaleg réttindi, 9. gr. Samnings um afnám alls kynþáttamis-
réttis, 18. gr. Samnings um afnám allrar mismununar gagnvart konum, 19. gr. Samnings um bann
við pyndingum og 44. gr. Samnings um réttindi bamsins.
21 Martin Scheinin: „Economic and Social Rights as Legal Rights“, bls. 43. I svokölluðum
Limburg reglum um það hvernig efnahagslegum, félagslegum og menningarlegum réttindum verði
komið í framkvæmd er lögð áhersla á að aðildarríki að samningnum um efnahagsleg, félagsleg og
menningarleg réttindi veiti raunhæf úrræði til að réttindum verði framfylgt innanlands, þar með
talinn lagalega framkvæmanlegan rétt þar sem við á. Nefnd sem starfar samkvæmt samningnum
hefur samþykkt reglur þessar og starfar samkvæmt þeim (Sþ skjal E/CN.4/1987/17).
89