Tímarit lögfræðinga - 01.05.2001, Blaðsíða 27

að ákvæðið myndi væntanlega ná til flestra efnahagslegra og félagslegra rétt-
inda, miðað við þessa skilgreiningu ef á reyndi. Með þessu hafa í reynd opnast
leiðir til þess að kanna efnislega úrlausn um þessi réttindi út frá því hvort dóm-
stólar aðildarríkja leggja lögmæt sjónarmið til grundvallar við meðferð máls. Er
fyrrgreint mál Schuler-Zgraggen sérstaklega athyglisvert að þessu leyti.33 Einu
sinni sem oftar, í málum sem varða efnahagsleg og félagsleg réttindi, varð milli-
ganga reglunnar um bann við mismunun til þess að skorið var úr um réttindi af
þessu tagi.
9. ÞRÓUN í INNANLANDSRÉTTI AÐILDARRÍKJA AÐ MANNRÉTT-
INDASAMNINGUM
9.1 Stjórnarskrárbreytingar í Evrópuríkjum
Samhliða þróun, sem nú hefur verið lýst varðandi aukna áherslu á efnahags-
leg og félagsleg réttindi á alþjóðlegum vettvangi, hafa orðið ýmsar breytingar í
sömu átt í innanlandsrétti ríkja á undanfömum áratug. I nýjum stjórnarskrám
ríkja Mið- og Austur-Evrópu, sem orðið hafa aðilar að Mannréttindasáttmála
Evrópu á þessum tíma, eru réttindi af þessum toga almennt fest með jafn af-
dráttarlausum hætti og borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi þótt ekki sé komin
reynsla á hvort eða hvemig þeim verður beitt af dómstólunum sem lagalegum
réttindum. Nærtækara er að líta til nágrannalanda okkar en Norðurlöndin em
vafalaust meðal þeirra ríkja sem hvað lengst hafa náð til að koma á fót velferð-
arkerfi og tryggja þegnum sínum margvísleg efnahagsleg og félagsleg réttindi.
Engar stórfelldar breytingar hafa þó almennt orðið á stjómarskrám Norðurlanda
á síðustu ámm nema þeirri íslensku og finnsku. Víðtækar breytingar voru gerð-
ar á mannréttindaákvæðum finnsku stjómarskrárinnar árið 1995. Þar er nú
nokkuð ríkari áhersla lögð á vernd efnahagslegra, félagslegra og menningar-
legra réttinda heldur en í ákvæðum íslensku stjómarskrárinnar eftir breytingarn-
ar með stjskl. 97/1995.
Norðmenn og Danir búa enn við mannréttindaákvæði í stjómarskrám sínum
sem byggja að stofni til á uppranalegum stjómarskrám ríkjanna, grundvallar-
lögum Noregs frá 1814 og Danmerkur frá 1849, þótt ýmsar breytingar hafi ver-
ið gerðar til að laga þessi ákvæði og bæta nýjum við. Aðeins er vikið lítillega
að efnahagslegum og félagslegum réttindum í þessum stjórnarskrám, sbr. til
dæmis 2. mgr. 75. gr. í dönsku grundvallarlögunum, sem er efnislega sambæri-
leg 1. mgr. 76. gr. íslensku stjómarskrárinnar eins og áður er lýst. Nýju ákvæði
var bætt við stjómarskrá Noregs árið 1995 með sérstakri tilvísun til skuldbind-
inga í alþjóðlegum mannréttindasamningum. Tengdist sú breyting lögfestingu
mannréttindasamninga í Noregi eins og nánar verður rakið hér á eftir. Mannrétt-
indaákvæði stjómarskrár Svíþjóðar leggja megináherslu á ýmis frelsisréttindi
en minni á efnhagsleg og félagsleg réttindi, að frátöldum ákvæðum sem varða
33 Martin Scheinin: „Economic and Social Rights as Legal Rights", bls. 49.
95