Tímarit lögfræðinga - 01.10.2001, Blaðsíða 18

hægt væri að sýna fram á að þær hefðu ekki í för með sér óásættanlega áhættu
fyrir umhverfið. Nýja Sjáland byggði á því að raunveruleg hætta væri á alvar-
legu tjóni á umhverfi svæðisins yrði tilraunun Frakklands haldið áfram á þessu
svæði. Með því að gera og leggja fram mat á umhverfisáhrifum væri fullnægt
alþjóðlegum skuldbindingum þar að lútandi. Frakkland hélt því hins vegar frarn
að vísa bæri málinu frá og í málflutningi unt þá kröfu kont fram að tilraunimar
væru að þeirra mati hættulausar. Palmer undirstrikar í sératkvæði sínu að skylda
til þess að gera mat á umhverfisáhrifum við ákveðnar aðstæður geti verið þjóð-
réttarvenja og að Frakklandi bæri að sýna fram á með mati á umhverfisáhrifum
að tilraunirnar myndu ekki hafa í för með sér geislamengun á svæðinu, m.a. í
ljósi þess að alþjóðlegar reglur sem varða geislamengun leggja ríkar skuldbind-
ingar á herðar ríkjum.39 I sératkvæði Weeramantrys er að finna svipaðan rök-
stuðning og vísar hann beint til þeirra leiðbeininga sem Umhverfisstofnun Sam-
einuðu þjóðanna gaf út 1987 og getið var hér framar í kaflanum.40
Það sem einkennir ákvæði alþjóðasamninga sem mæla fyrir unt mat á um-
hverfisáhrifum er að sjaldan er skilgreint hvað átt er við með mati á umhverf-
isáhrifum og er andlag þess oft, þó ekki alltaf, tilteknar einstakar framkvæmdir.
Jafnframt má nefna að óljóst er hvernig þátttöku almennings á að vera háttað
þegar um er að ræða stefnumarkandi áætlanir og mat á umhverfisáhrifum
þeirra, svo og auðlindanýtingu, t.d. fiskveiðar. Einnig má nefna að ekki er alltaf
tekið fram hvaða sjónarmið leggja á til grundvallar slíku mati þótt margar al-
þjóðlegar skuldbindingar og meginreglur alþjóðlegs réttar gefi vísbendingar þar
að lútandi.
Samkvæmt alþjóðlegum rétti er ríkjum skylt að grípa til tiltekinna ráðstafana
svo korna megi í veg fyrir tjón á umhverfi annarra ríkja og á svæðum utan lög-
sögu ríkja. I þeim tilfellum þar sem ekki er mögulegt að koma í veg fyrir tjón
getur viðkomandi ríki orðið skaðabótaskylt samkvæmt reglum alþjóðlegs réttar.
Þessi regla leiðir þó ekki skilyrðislaust til þess að einstökum ríkjum sé skylt að
haga aðgerðum sínum á þann veg að aldrei verði tjón á umhverfi yfirráðasvæðis
þeirra og því síður er ríkjum óheimilt að heimila framkvæmdir sem hafa í för
með sér umtalsverð umhverfisáhrif. Hins vegar samþykkja ríki oft alþjóðlegar
skuldbindingar þess efnis að valda ekki tjóni eða umtalsverðum umhverfis-
áhrifum á umhverfi innan lögsögu sinnar eða á svæðum utan lögsögu ríkja í
ákveðnu samhengi en slíkar skuldbindingar eru ekki hluti af skyldu til þess að
láta fara fram mat á umhverfisáhrifum vegna tiltekinna framkvæmda.41
39 Ibid., bls. 381, et seq.
40 Ibid., bls. 317, et seq.
41 Oljóst er hvort myndast hafi réttarvenja þess efnis að ríkjum beri skilyrðislaust að vernda um-
hverfi innan lögsögu sinnar. Sjá nánari umfjöllun hjá t.d. J. Ebbesson: Intemationell Miljörátt:
Iustus Förlag, Uppsala, 2000, einkum 3. og 4. kafla, svo og H. Chr. Bugge í „General Principles
of International Law and Environmenta! Protection - an overview" í Environmental Law. From
International to National Law, ritstjóri E. M. Basse. GAD Jura, 1997, bls. 66-68.
166