Tímarit lögfræðinga - 01.10.2001, Blaðsíða 31

starfsemin sé óarðbær nema að tiltekinni stærð eða umfangi og að arðbær stærð
muni hafa í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif. í öðru lagi þarf e.t.v. enn
frekar en gert hefur verið að laga skyldulistann að íslenskum aðstæðum og setja
á hann framkvæmdir og starfsemi sem er einkennandi fyrir þær. í þriðja lagi
getur einnig verið að orðalag 1. mgr. 8. gr. og 1. mgr. 11. gr. eldri laga um mat
á umhverfisáhrifum, svo og orðalag 2. mgr. 11. gr. núgildandi laga og túlkun
þessara ákvæða, geri það að verkum að fallist sé á framkvæmdir þótt þær hafi
í raun umtalsverð umhverfisáhrif. Loks, í fjórða lagi, getur verið að umfangs-
miklar framkvæmdir hafi sjaldan eða aldrei umtalsverð umhverfisáhrif hér á
landi eftir því sem á hefur reynt til þessa.
Hvað hina tvo flokkana varðar, (2) og (3), eiga að mörgu leyti við önnur
stjónarmið þar sem ekki er gengið út frá því sem gefnu að umhverfisáhrif þeirra
séu umtalsverð og samkvæmt gildandi lögum er gert ráð fyrir að format75 fari
fram að teknu tilliti til ákveðinna viðmiða sem eru í 3. viðauka með gildandi
lögum, sjá nánar 2. mgr. 6. gr. og 7. gr. nýju laganna. Hins vegar er óljóst
hvernig nota á þessi viðmið. í lögunum sjálfum, viðaukanum og í þingskjölum
er ekki að finna neinar upplýsingar um forgangsröð viðmiðanna eða vægi þeirra
innbyrðis.76 Ekki má þó líta fram hjá þeirri staðreynd að í úrskurðum Skipu-
lagsstofnunar og umhverfisráðuneytis eru mikilvægar upplýsingar um for-
gangsröð þeirra sjónarmiða sem byggt er á. En umfjöllun um þau er ekki við-
fangsefni þessarar greinar.77
6.2 íþyngjandi skylda
I dómi Hæstaréttar frá 13. apríl 2000, Stjömugrísmálinu fyrra, komst Hæsti-
réttur að þeirri niðurstöðu að ákvæði 6. gr. þágildandi laga nr. 63/1993 um mat
á umhverfisáhrifum stríddi gegn 72. og 75. gr. stjórnarskrárinnar þar sem heim-
ildin í tilvitnuðu ákvæði fæli í sér víðtækt og óheft framsal löggjafans á valdi
sínu til framkvæmdarvaldsins og hún væri einungis takmörkuð af almennri
markmiðslýsingu 1. gr. laganna.78 Þessi niðurstaða Hæstaréttar hefur verið
gagnrýnd af Páli Hreinssyni, m.a. á þeim forsendum að fullyrðing meirihluta
75 Hér nota ég hugtakið format og hef ég þá í huga enska orðið screening. Sjá t.d. C. Wood, bls.
38.
76 Sjá frumvarp til laga um mat á umhverfisáhrifum, Alþt. 1999-2000, A-deild, þskj. 644, bls.
3509, nefndarálit umhverfísnefndar, þskj. 1280, bls. 5647, og breytingartillögur við frumvarp til
laga um mat á umhverfisáhrifum, þskj. 1281, bls. 5651.
77 í eldri lögum nr. 63/1993 um mat á umhverfísáhrifum voru sambærileg ákvæði, þ.e. (A), mat
skyldi fara fram í samræmi við skyldulista, sbr. 1. og 2. mgr. 5. gr., og löglíkur voru á því að þessar
framkvæmdir hefðu í för með sér umtalsverð umhverfisáhrif, (B) mat á umhverfisáhrifum skyldi
fara fram í samræmi við ákvæði 3. mgr. 5. gr. laganna og 8. gr. reglugerðar nr. 179/1994, sbr. og
viðauka II með reglugerðinni, og loks (C), mat á umhverfisáhrifum skyldi gert samkvæmt 6. gr.
eldri laga í samræmi við ákvörðun umhverfisráðherra.
78 Einn dómari var á öndverðri skoðun og skilaði sératkvæði. I því kom m.a. fram að skýra bæri
6. gr. m.t.t. tilgangs laganna. Sjá einnig niðurstöðu héraðsdóms.
179