Tímarit lögfræðinga - 01.10.2001, Síða 71

sjálfstætt rannsóknarefni hvaða afleiðingu sérsköttun afleiðu hefur á skattlagn-
ingu þess. Við samsköttun (integrert beskatning) eru tekjur af afleiðu hins vegar
gerðar upp saman með hinu undirliggjandi verðmæti samkvæmt þeim reglum
sem um það gilda. Til að átta sig á muninum á þessu hvorutveggja er gott að
taka dæmi um valkaup á hlutabréfum.
Dæmi 9. Valkaup á hlutabréfum. Hlutaval (aktieoption). A er eigandi valréttar
sem veitir honum rétt til að kaupa hlutabréf í hátæknifyrirtækinu X hf. fyrir
1.000.000 kr. Fyrir valréttinn greiðir A 50.000 kr. Skömmu eftir kaupin gerir fyrir-
tækið uppgötvun sem veldur hækkun á eignarhlutanum. Þegar hann er kominn upp í
1.200.000 kr. nýtir A valréttinn og krefst afhendingar bréfanna. Hálfu ári síðar selur
hann hlutabréfín og er verð þeirra þá komið í 1.500.000 kr.
Við sérsköttun eru valrétturinn og hlutabréfin skattlögð sér. Af þeim sökum er litið
svo á að A hafi hlotnast 150.000 kr. í tekjur af valréttinum sem fundnar eru þannig:
((1.200.000-1.000.000) - 50.000) og 300.000 kr. í tekjur af sölu hlutabréfanna sem
fundnar eru þannig: (1.500.000-1.200.000). Heildartekjur A af valréttinum og hluta-
bréfunum eru því 450.000 kr.
Við samsköttun eru valrétturinn og hlutabréfin hins vegar skattlögð saman. Hagn-
aður af sölu þeirra er því 1.500.000 -(1.000.000 + 50.000) eða 450.000 kr. sem er
sama fjárhæð og þegar sérsköttun er beitt.
Hvað þýðir þetta í raun? Við sérsköttun er eigandi/útgefandi skattlagður við lok
samnings, það er að segja á sama tíma í báðum tilvikum, en við samsköttun er útgef-
andi skattlagður þegar eigandi nýtir sér kauprétt eða sölurétt sinn, en eigandi ekki
fyrr en við sölu hins undirliggjandi verðmætis, það er að segja hvor á sínum tíma.
Séu þeir hvor á sínu ári verður það til þess að eigandi getur dreift tekjum af afleiðu
á tvö ár.27 Við sérsköttun er enn fremur óvíst hvort unnt sé að jafna tapi á hluta-
bréfum á móti hagnaði af valrétti og öfugt þar sem ekki er sjálfgefið að um sams
konar eignir í merkingu 23. gr. SL sé að ræða.
í gildandi skattalögum er ekki að finna neitt óyggjandi svar við spurningunni
hvort afleiður skuli skattlagðar sér eða saman með hinum undirliggjandi verð-
mætum. Þá er ekki heldur kunnugt um að fjallað hafi verið um skattlagningu
þeirra í dóma- eða skattframkvæmd. Til að svara spumingunni verður því að
fikra sig áfram í rólegheitum og í því sambandi getur verið gagnlegt að skoða
nokkur tilvik þar sem sérsköttun er óhjákvæmileg eða óhugsandi eða ekki fram-
kvæmanleg og kanna hvort af þeim er unnt að draga nokkrar almennar reglur.
Vegna eðlis afleiðna má finna nokkur tilvik þar sem sérsköttun verður að fara
fram. Gildir það einkum þegar hið undirliggjandi verðmæti afleiðunnar er
þannig að það hindrar samsköttun. Sem dæmi um það má nefna ákvæðissamn-
ing (terminskontrakt) er hefur vexti sem undirliggjandi verðmæti, t.d. LIBOR-
vexti á bandarískum dollar. Slíkir vextir teljast ekki eign eða réttarsamband sem
27 Athugið að ekki er víst að þetta eigi við þegar ura ákvæðissamninga er að ræða því að þeir eru
í eðli sínu kaupsamningar.
219