Tímarit lögfræðinga - 01.10.2001, Side 74

an kostnað og má hann aldrei nema hærri fjárhæð en tekjurnar. Hins vegar þarf
ekki að gera upp vinning í veðmáli og kostnað heildstætt í einu lagi eins og
hagnað og tap en af því leiðir að einhver tímamunur getur verið á færslu gjalda
og tekna í raun. Verði talið að gera eigi upp tekjur af afleiðusamningum ein-
staklega samkvæmt afraksturskerfi er því hugsanlegt að skattleggja þær sem
vinning í veðmáli samkvæmt gildandi lögum.
3.4 Afraksturstekjur/-gjöld eða hagnaður/-tap
Eignir geta gefið af sér tvenns konar tekjur, annars vegar reglulegar tekjur
eins og arð, leigu og vexti og hins vegar einstaklega tilfallandi tekjur eins og
hagnað þegar eignin, sem gefur hinar reglulegu tekjur af sér, er seld fyrir hærra
verð en hún var keypt á eða kostaði í framleiðslu.32 Samkvæmt skattalögum er
nokkur munur á uppgjöri þessara tekna og tímafærslu. Þannig eru reglulegar
tekjur gerðar upp einstaklega um leið og krafa til þeirra myndast, óháð kostn-
aði sem gengur til að afla þeirra. Þarf því ekki að vera samræmi í færslu tekna
og gjalda. Hagnað ber hins vegar að gera upp í einu lagi sem mismun á sölu-
verði og upphaflegu kaupverði þegar kaupsamningur hefur verið gerður. Al-
mennt má því ekki gjaldfæra kaupverð eignar fyrr en hún er seld og hagnað-
urinn eða tapið innleyst sem kallað er. Er því samræmi á milli tímafærslu
kostnaðar og tekna. Þegar spurt er hvaða kerfi skuli notað við ákvörðun tekna
af afleiðum liggur svarið ekki endilega í augum uppi. Tökum valrétt sem dæmi,
en það er samningur sem inniheldur tvo meginþætti, í fyrsta lagi kröfu útgef-
anda á hendur eiganda um greiðslu ákveðinnar þóknunar og í annan stað rétt
eigandans til að krefjast tiltekinnar greiðslu af útgefanda sem í þessu tilviki
felur í sér mismun á gangverði hinna undirliggjandi verðmæta við innlausn og
valréttarverði.
I tíma eru þessir atburðir venjulega aðskildir þar sem eiganda er þannig skylt
að greiða sína greiðslu, þóknunina, við gerð samningsins en útgefanda sína
greiðslu, mismunargreiðsluna, við lok hans og þá því aðeins að eigandinn krefj-
ist greiðslu. Eins er þessu farið þegar um ákvæðissamninga er að ræða. Ef til
vill kann þessi tímamunur að réttlæta einstaklega skattlagningu samkvæmt
afraksturskerfi. Yið gerð samningsins þarf þá að taka afstöðu til þess hvers
konar tekjur þóknunin er hjá útgefanda og eiganda. Á sama hátt þarf að taka af-
stöðu til þess hvers konar tekjur mismunargreiðslan er hjá eiganda og útgefanda
krefjist eigandi afhendingar hins undirliggjandi verðmætis. Þar sem í báðum
tilvikum er um að ræða kröfur um afhendingu peninga (peningakröfur) liggur í
augum uppi að álykta að þær séu affallatekjur og -gjöld er skattleggjast sam-
kvæmt 8. gr. SL. Vandamálið er hins vegar það að við gerð afleiðusamninga er
32 Á sama hátt má segja að eignir geti valdið tvenns konar gjöldum, annars vegar reglulegum
útgjöldum eins og leigu og vöxtum, sem greiða þarf fyrir afnot af eign annars aðila, og hins vegar
einstaklega tilfallandi útgjöldum eins og tapi, þegar eignin sem hin reglulegu útgjöld gefur er seld
fyrir lægra verð en hún kostaði.
222