Búnaðarrit - 01.12.1919, Blaðsíða 43

BÚNAÐARRIT
263
Þá voru búin sem störfuðu 31 alls. Árið eftir, 1913,
starfa 28 bú, og eru þá flutt út 166 þús. kg. — En
svo fer nú smjörbúa-starfseminni að fara aftur. Enda
korn þá brátt ófriðurinn mikli til sögunnar, og hafa áhrif
og afleiðingar hans valdið miklu um hnignun búanna
síðustu árin.
Árið 1915 eru 24 smjörbú starfandi, og það ár eru
flutt út um 100 þús. kg. Höfðu þá þegar nokkur bú
lagst niður seinustu árin. Á árunum 1913—1915 hættu
8 bú að starfa, og eru þau öll úr sögunni. Og síðan
heflr búunum enn fækkað nokkuð, og verður þess síðar
getið nánar.
Það sem mest olli hnignun smjörbúanna og fækkun
þessi árin, var það, að fráfærur lögðust mjög niður í
mörgum sveitum landsins, einkum norðanlands, í
Borgarflrði og uppsveitum Ámessýsiu og Rangáryalla-
sýslu. En síðustu árin er það ófriðurinn og afleiðingar
hans, er mest hefir hnekt smjörbúa-starfseminni. Og
eitt af því, sem þar er ofarlega á blaði og stóð í sam-
bandi við ófriðinn, var hámarksverðið, er sett var á
smjörið.
Bannaður var einnig um þetta leyti útflutningur á
smjöri. Mun tilgangurinn með því hafa verið sá, að
tiyggja landsmönnum feitmeti, ef ske kynni að tæki
fyrir innflutning á smjörliki. Þessi ráðstöfun dró mjög
úr starfsemi og þrótti smjörbúanna.
Búin áttu því mjóg í vök að verjast. Smjörbúin lijer
sunnanlands höfðu að vísu gert samning við Reykjavíkur-
bæ, um sölu á smjörinu fyrir ákveðið verð. Samningur-
inn var gerður snemma vorsins 1917. En er fram á
surnarið kom, varð feitmetisskortur í bænum. Eftir-
spurnin eftir smjöri jókst mjög mikið, og það svo, að
smjör frá einstökum heimilum, misjafnlega verkað, seld-
ist mun hærra en „rjómabúasmjörið", sem bundið var
samningsverði. Þetta olli talsverðri óánægju hjá mörgum
sem voru í búunum. Þeir þóttust skaðast við það, að