Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1891, Side 29

29
uðu nú skólar svo mjög á fyrri bluta 18. aldar, að einir
tveir shólar höfðu verið á Fjóni 1706, en 30 árum sið-
ar voru þoir orðnir 70; mun skólum hafa fjölgað að
sömu t-iltölu í öðrum landshlutum, og tilskipun 14. sept.
1708 býður bændum að leggja simi sJcerf til að Uáuna
kennurum.
Friðrik konungur IV. ljet sjer mjög annt um al-
þýðumenntun; liann kom á fót 240 skólum á konungs-
góssunum á árunum 1720—30; hann reyndi til að fá
jarðeigendur til að fylgja dærni sínu með skólabygging-
ar, en bændur til að launa kennurum, en því fjekk
hann eigi framgengt.
Merkileg er reglugjörð sú, sem gefin var út lmnda
þessum nýju skólum 18. marz 1721, því að þar er að
mörgu lagður grundvöllur fyrir þeirri stefnu, sem al-
þýðuskólamál Dana liafa síðan tekið. I henni er kveð-
ið á, að börn eigi að koma í skóla, er þau sjeu fullra 5
ára. Frá 5—8 ára eigi þau aö ganga reglulega í skóla
á hverjum degi, en úr því þurfi þau ekki að koma í
skóla nema liálfan daginn, ef foreldrarnir þurfi þeirra
með heima. Foreldrarnir voru skyldaðir til að láta börn
sín ganga í skóla, og lágu sektir við, ef þeir vanræktu
það. Trúarbragðakennsla skyldi sitja í fyrirrúmi. Fræði
Lúters skyldu lærð utan að og skýringar yfir þau, þó
eigi orðrjettar. Svo langt er síðan baráttan hófst þar
gegn utan- að -lærdóminum. Auk þess skyldi kenna
lestur, skrift og reikning þeim, sem þess óskuðu. Full-
orðnum mönnum skyldi og veita tilsögn, ef presti þætti
þeir þurfa þess fyrir fáfræði sakir. J>ar sjáum vjer hinn
fyrsta vísi til framhaids-skóla. Lestrar og trúarbragða
kennslu skyfdi veita ókeypis, en borga fyrir skriftar-
kennslu og reikningskennslu.
Jjessir skólar voru að vísu ekki almennir, ekki nema
á konungsgóssunum, en eigi að síður var þó stigið all-