Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1891, Blaðsíða 30

30
mikið framfarastig. Með stofnun þeirra var það viður-
kennt, að ríkið ætti að sjá um fræðslu almennings, enda
var og brátt farið að gefa henni enn meiri gaum af
þess hálfu.
Kristján YI. hafði og mikinn hug á alþýðufræðslu
og hjelt fram starfi föður síns. Árið 1732 voru þegar
stofnaðir 11 skólar á Sóreyjargóssum í líking við það,
sem gjört liafði verið á konungsgóssunum, og svo var
ti) ætlazt, að slíkir skólar væru stofnaðir um land allt.
Yoru nefndir settar til að rannsaka málið og komust þær
að þeirri niðurstöðu, að ekki mundi veita af að stofna
548 nýja skóla. Litlar kröfur voru gjörðar til kunnáttu
kennaranna, og einn nefndarmanna lagði á móti því, að
stúdentar væru teknir fyrir kennara, því að sjeu þeir
siðspilltir, leiði þeir börnin á glæpastigu, en sjeu þeir
duglegir, noti presturinn þá til þess að prjedika fyrir
sig, en láti þá vanrækja skólann. Ólœrðir skólahaldar-
ar láti sjer nœgja með minni laun, og gefi fremur
gaum að umvöndunum prestsins. Auk þess sje hægra
að víkja þeim frá starfi, en stúdentum, sem eigi muni
taka slíkt til þakka. Jeg hef fært þetta til, af því að
einmitt nú meira en hálft annað hunðrað árum síðar
klingir sama hjallan hjá sumum hjer, sem ekki er gefið
um þessa lærðu skólakennara, af því að þeir muni verða
heimtufrekir og óþjálir.
Skólanefndirnar unnu um hríð, og 23. janúar 1739
kom út tilskipun um sveitaskóla; voru svipuð ákvæði
hennar og þau, er jeg hefi áður nefnt.
Eins og hjer vill hrenna við, var örðugt að fá
tekjur handa skólum þessum, og skyldi þeim smalað
saman á ýmsan hátt, þar á meðal með því að leggja
nefskatt á ógift fólk.
Aðalkosturinn við tilskipun þessa var sá, að hún
átti að gilda fyrir land allt. En þegar til framkvæmda