Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Síða 32

32
Þeir fræðimenn sem hér er stuðst við eru sammála um hvernig skilgreina eigi fyrstu
merki um skopskyn barna. Ekki sé nóg að börnin brosi eða hlæi, þau verði að skilja
misræmið sem gerir hluti eða atburði fyndna. Þess vegna dregur Bergen (2003) mörk-
in ekki fyrr en við eins árs aldur og McGhee (1979) fjallar á svipaðan hátt um annað
æviár barnsins allt sem skeið fyrsta stigs kímni. Það er í samræmi við hugmyndir
Piaget (2001 [1950]) sem telur börn ekki skilja misræmiskímni fyrr en við 18 mánaða
aldur, eða um svipað leyti og þau tileinki sér ímyndunarleiki (symbolic play).
Þróun kímnigáfunnar, rétt eins og vitsmunaþroskans, veltur á félagslegum sam-
skiptum, samtölum við önnur börn og fullorðna. Börnin verða að átta sig á tilfinn-
ingum og viðbrögðum annarra til að beita og skilja kímni. Shaeffer og Hopkins (1988)
benda á að strax á öðru stigi kímniþroskans fari börn að beita kímni til að öðlast já-
kvæða athygli fullorðinna og stofna til félagslegra samskipta við önnur börn. Það er
einnig vert að hafa í huga að leikur skiptir meginmáli við túlkun og skilning á kímni,
sérstaklega á stigi tvö og þrjú þar sem samhengið getur ráðið úrslitum um hvort barn-
ið grætur eða hlær að því sem á að vera fyndið (Shaeffer og Hopkins, 1988). Þannig
verður að vera augljóst að um leik er að ræða þegar hinn fullorðni breytir um heiti á
einhverju, bullar eða hegðar sér undarlega. Einmitt þess vegna bregður stundum til
beggja vona þegar trúðar og jólasveinar hitta yngstu leikskólabörnin.
Í þessari grein beinist athyglin hins vegar að börnum á grunnskólaaldri. Gentile og
McMillan (1978) fjalla um kímnigáfu 10–16 ára barna og tengja hvert ár við ákveðna
gerð kímni. framsetningin er mikil einföldun enda eru aldursskilin óljósari en hér
er gert ráð fyrir og börn geta haft smekk fyrir margs konar gríni samtímis. Þó eru
niðurstöðurnar gagnlegar sem viðmiðun þegar hugað er að bókum handa börnum.
Samkvæmt Gentile og McMillan kunna tíu ára börn best að meta grín sem fullorðnum
finnst yfirleitt ekki fyndið, eitthvað einfalt og án orðskrúðs (concrete), „detta á rass-
inn“ brandara (slap-stick), og hlátur þeirra brýst gjarnan út sem viðbrögð við einhverju
óvæntu. Þessi tegund kímni er í raun „fágaðri“ útfærsla á misræmiskímninni sem börn
læra fyrst að meta, um eins til tveggja ára gömul (Shaeffer og Hopkins, 1988). Ellefu
ára börn hlæja mikið að því sem er væmið eða svolítið dónalegt, þótt þau kunni enn
best að meta „detta á rassinn-kímni“. Þau vilja gjarnan heyra og lesa um óþekkt og
minniháttar slys og eru farin að skilja svolitla fullorðinskímni (Gentile og McMillan, 1978).
Tólf ára börnum hugnast hrekkir og saklausar skylmingar við fullorðna. við þrettán
ára aldur eru aðhlátursefni barna ekki lengur eins augljós, kímnin er dulari og börnin
eru farin að meta kaldhæðni. fjórtán ára börn beina kímni sinni helst gegn foreldrum
og öðru yfirvaldi. Jafnframt fara þau að meta brandara sem eru hugmyndafræðilega
óviðeigandi (politically uncorrect) og enn dónalegri en áður. Á þessu skeiði þykir allt
grín foreldra afar hallærislegt. fimmtán ára börn eru farin að kunna að meta íróníu
og um þetta leyti eru börnin farin að geta gert grín að sjálfum sér. Satíru læra þau ekki
að meta fyrr en um sextán ára aldur en upp frá því er kímni unglinga orðin áþekk
kímni fullorðinna og byggist til dæmis á skjótum tilsvörum (Gentile og McMillan,
1978; onofrey, 2006).
Dews o.fl. (1996) fjalla um skilning barna á íróníu og tengja hann við 5–6 ára aldur.
Pexman, Glenwright, Krol og James (2005) orða það svo að smekkur fyrir íróníu sé
KÍMNIGÁFUÐ BÖRN