Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Síða 39

39
Jóhannsdóttir (1992) minnir á að kímni er nátengd siðferðisgildum, fólk hlæi með vin-
um sínum en ekki að þeim. Þuríður varar jafnframt við því að kímni í barnabókum
megi aldrei byggjast á því að gera grín að veikleikum barna og unglinga eða annarra
sem minna mega sín, þá verði hún siðlaus. Það er því ekki nóg að nemendur geti hleg-
ið að bókunum sem valdar eru, það þarf að leiðbeina þeim og kenna þeim að skoða
hvað er fyndið og hvers vegna og þar með greina á milli jákvæðrar og uppbyggilegrar
kímni og neikvæðrar og niðurlægjandi kímni. Börnin þurfa að fá að spreyta sig sjálf
á ýkjum, orðaleikjum og myndrænum og óvæntum lýsingum sem þjálfa næmi þeirra
fyrir kímni í bókmenntum. Slík vinna er í samræmi við ákvæði aðalnámskrár um að
sköpunarmáttur tungumálsins eigi að vera í öndvegi í íslenskukennslu. Nemendur
þurfi að fá mörg tækifæri til að leika sér með orð og merkingu og semja alls kyns texta
og tengja við margvíslegar listgreinar. Það styrki þá sem sjálfstæða og skapandi ein-
staklinga (Aðalnámskrá grunnskóla, íslenska, 2007).
Það er þó ekki síður mikilvægt að þau fái að lesa fyndnar sögur í frjálsum lestri eða
hlusta á slíkar sögur, án beinnar verkefnavinnu. Einn mikilvægasti hluti bókmennta-
náms er einmitt að læra að njóta bókmennta. Það er skemmtunin sem kemur börn-
unum á bragðið og fær þau til að tileinka sér lestur sem áhugamál.
En hvaða bækur henta til notkunar í íslenskum grunnskólum? Í þrepamarkmiðum
Aðalnámskrár grunnskóla frá 1999 (í gildi til 2010) er gert ráð fyrir að börn lesi það
sem kallað er „skopsögur“ í 3. og 5. bekk og „gamansögur“ í 4. og 6. bekk (Aðalnám-
skrá grunnskóla, íslenska, 1999). Aðgreiningin skopsögur og gamansögur er án efa
stílfræðileg fremur en merkingarleg í textanum. Börn í 3. til 6. bekk eru átta til ellefu
ára gömul og ef litið er í kímnifræðin heillast þau fyrst og fremst af einföldu gríni þar
sem ekkert er á huldu en atburðir mega þó gjarnan koma á óvart. Þau hafa gaman af
svolitlum dónaskap og hlæja mikið að skakkaföllum og hrakförum, eða því sem kalla
má „detta á rassinn“ kímni (slap-stick) (Gentile og McMillan, 1978; onofrey, 2006).
Kímnifræðingar telja ástæðu til að taka fram að margt af því sem börn á þessum aldri
hlæja að finnist fullorðnum hreint ekkert fyndið (Gentile og McMillan, 1978). Með
því minna þeir foreldra og kennara á að til þess að njóta barnabóka og skilja þær þarf
að nálgast þær frá sjónarhóli barnsins sem þær eru skrifaðar fyrir. Að velja bækur
fyrir skólabörn krefst þess að kennarinn setji sig í spor nemenda sinna og hugsi um
aldur þeirra og þroska. Hann verður að nálgast barnabókina í senn sem skynsamur
og menntaður einstaklingur og ungt og óreynt barn. Hann verður að gagnrýna bók-
ina bæði frá sjónarhóli barnsins og þess fullorðna með þarfir og væntingar barnsins í
huga.
Ástæðan fyrir því að börn á þessum aldri heillast svo mjög af hrakförum og bakföll-
um er án efa sú að stöðugt er ætlast til þess að þau hegði sér skynsamlega, gegni og
fylgi reglunum; skólareglunum, umferðarreglunum, reglum í fótbolta og brennó, og
óskráðum reglum um klæðaburð, framkomu, kurteisi, mannasiði og talsmáta. Þau
njóta kímni sem byggist á óskynsamlegri og órökréttri hegðun og misræmiskímni sem
snýr á reglur og venjur fellur mjög að þeirra smekk. Þær bækur sem nefndar eru hér
á eftir henta allar börnum á aldrinum átta til ellefu ára. Þær eiga það sameiginlegt að
vera nýjar eða nýlegar og skrifaðar af vinsælum barnabókahöfundum. Allt eru þetta
BRyNhILDUR ÞÓRARINSDÓTTIR