Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Blaðsíða 47

47
JÓNA GUÐBJöRG ToRfADÓTTIR
hAfDÍS INGvARSDÓTTIR
Umbrot
Samskipti framhaldsskólakennara og nemenda
Þessi rannsókn er starfendarannsókn sem fyrri höfundur greinarinnar vann á sínum fyrsta
vetri í kennslu í framhaldsskóla, skólaárið 2005–2006, og var hluti af meistaranámi hennar við
Háskóla Íslands. Rannsóknin snerist um samskipti hennar við nemendur, þar sem sjónum var
einkum beint að óvæntum atvikum í skólastofunni. Markmið rannsóknarinnar var að öðlast
dýpri skilning á starfi nýliða í kennslu og fá innsýn í það hvernig kennari byggir upp tengsl
við nemendur. Markmiðið var jafnframt að efla kennarann í starfi. Gagnaöflun fór fram með
dagbókarfærslum kennara, upptökum í kennslustundum, opnum spurningum til nemenda og
viðtali við bandamann úr kennarahópnum.
Niðurstöður starfendarannsóknarinnar benda til þess að næmi kennara til að skynja þarfir
nemenda og kunnátta í að leiða samræðu farsællega til lykta geti skipt sköpum við að byggja
upp gagnkvæmt traust og virðingu í bekkjarstarfi, en það er forsenda fyrir góðum samskiptum
kennara og nemenda. Slíkt innsæi byggist meðal annars á reynslu og þar skilur á milli nýliða
og reyndra kennara. Því er brýnt að nýliði fái formlegan stuðning, að minnsta kosti fyrsta ár
sitt í kennslu.
inn gang ur
Hefðbundnar rannsóknir á starfi kennarans snerust löngum um áhuga rannsakenda á
atferli kennarans. Rannsakendur reyndu að grafast fyrir um hvaða athafnir kennarans
gæfu bestan námsárangur með það fyrir augum að geta sagt fyrir um hvernig ætti að
kenna. fyrir um tveimur áratugum urðu nokkur vatnaskil í kennararannsóknum og
áhugi fræðimanna tók að beinast að þeirri þekkingu sem kennarinn býr yfir (Hafdís
Ingvarsdóttir, 2004). Hér á landi hafa kennarar um nokkurt skeið tekið virkan þátt í
kennararannsóknum, bæði með því að veita rannsakendum innsýn í þekkingu sína
og viðhorf og ennfremur með því að rannsaka sjálfir eigið starf. Rannsóknir kennara á
eigin starfi hafa verið kynntar hér á landi undir heitinu starfendarannsóknir, en þegar
þessi grein er skrifuð hafa verið birtar vel á annan tug ritgerða sem byggja á slíkri aðferðafræði (Hafþór Guðjónsson, 2008b). Talsmenn starfendarannsókna telja að það
Uppeldi og menntun
17. árgangur 1. hefti, 2008