Uppeldi og menntun - 01.01.2008, Side 52

52
UMBROT
gjöf en árangur af umhyggju verður ekki metinn með slíkum hætti. Í staðfestingunni
felst að laða fram það besta í hverri manneskju með því að veita því athygli sem er
aðdáunarvert, eða a.m.k. viðunandi, í fari hennar. Staðfesting hvílir því mjög á trausti
og samfellu í samskiptum, sem er nauðsynleg til að unnt sé að koma auga á framfarir
nemenda þ.e. hvernig þeir leitast við að bæta hegðun sína (sama rit, 1992 ).
Noddings (2002) áréttar að umhyggjusöm samskipti séu ekki aðeins nauðsynleg á
grunnskólastigi heldur einnig í framhaldsskólum. Þar sjá kennarar hins vegar mun
minna af nemendum sínum og sömuleiðis geta þeir átt samskipti við á annað hundrað
nemendur daglega. Ef kennarar fengju tækifæri til þess að fylgja sama hópnum eftir
öll framhaldsskólaárin væri möguleiki á að byggja upp umhyggjusamari samskipti.
Margir nemendur telja að kennurum standi alveg á sama um þá en Noddings segir að
svo sé ekki heldur standi skipulag skólakerfisins í veginum.
Rannsóknir á samskiptum kennara og nemenda beinast iðulega að leik- og grunn-
skólastigi. Það virðist þó litlu skipta hvort leikskólakennarar, grunnskólakennarar eða
framhaldsskólakennarar eru spurðir hvað þeir telji vera mikilvægt í kennslu þeirra
og um hvað kennslan snúist; svarið er oftar en ekki góð samskipti milli kennara og
nemenda (Sigrún Aðalbjarnardóttir, 2004). Í nýlegri rannsókn Hafdísar Ingvarsdóttir
(2003, 2004) á starfskenningum íslenskra framhaldsskólakennara kemur skýrt fram
að samskiptin við nemendurna skipta þá mestu máli og gefa þeim mest. Þá er átt við
gagnkvæma virðingu og traust og eru slík tengsl jafnframt forsenda þess að kennari
geti verið góður í sínu starfi og liðið vel. Rannsókn Hafdísar bendir til þess að góð
samskipti milli kennara og nemenda á framhaldsskólastigi hafi hvetjandi áhrif bæði á
nám og kennslu en sé býsna vanmetinn þáttur í skólastarfinu.
Allir hafa þörf fyrir umhyggju og hún er jafn mikilvæg á öllum skólastigum (Nodd-
ings, 1992). Hins vegar má telja líklegt að samskipti á framhaldsskólastigi séu öðru
marki brennd heldur en á grunnskólastigi.
Nemandinn og nýliðinn
Barn á grunnskólaaldri er vísara með að tengjast kennara sínum, heldur en unglingur,
því að þessi ár einkennast af iðjusemi og barnið vill herma eftir starfsháttum fullorðna
fólksins (Erikson, 1968, 1984). Unglingurinn þarfnast hins vegar rýmis og frelsis í leit
sinni að sjálfsmynd og í þeirri viðleitni sinni snýst hann oft gegn öllu yfirvaldi. Þá er
félagahópurinn honum mikilvægur svo að hann geti samsamað sig honum og hlotið
þar viðurkenningu (Sullivan, 1953; Erikson, 1968, 1984). Á meðan sjálfsmynd unglings-
ins er í mótun gegnir félagahópurinn hlutverki hennar. Unglingurinn gerir sér far um
að falla inn í hópinn og því getur fylgt að hann verði afar miskunnarlaus og grimmur
í samskiptum sínum við þá sem greina sig í einhverju frá félögunum, t.d. í litarhætti,
menningu og tísku (Erikson, 1984). Þessi hegðun verður ekki til af illum hug, heldur
er félagahópurinn að verja sig og sjálfsmynd sína.
flestir unglingar hafa öðlast hæfni til þess að sjá samskipti sín við aðra utan frá og
leggja mat á þau sjónarmið sem þar koma fram (Selman, 1980; Sigrún Aðalbjarnar-
dóttir og Selman, 1990). Stundum skortir töluvert á samskiptaskilning unglingsins og
það gerir honum erfiðara um vik að samræma ólík sjónarmið, enda eru dæmi þess að