19. júní - 19.06.1985, Síða 84

stefnunni í Kaupmannahöfn 1980.
Ekkert er því til fyrirstöðu að fullgilda
sáttmálann eftir að breytingar á lögum
um íslenskan ríkisborgararétt nr. 100/
1952 gengu í gildi.
Alþjóðlegt kvennaár 1975
Forráðamönnum SÞ var ljóst að þrátt
fyrir samþykktir og yfirlýsingar um góð
málefni þurfti aukinn þunga í
aðgerðum til að flýta úrbótum í
ákveðnum málaflokkum. Staða
kvenna, réttindi þeirra og aðstaða var
víða í hrópandi andstöðu við grundvall-
arstefnu SÞ um mannréttindi.
Til að hrinda af stað jákvæðri þróun
í þeim efnum var Kvennanefnd SÞ (The
Status of Women Commission) stofnuð
1948. Við flestar stofnanir SÞ eru
áheyrnarfulltrúar alþjóðasamtaka
áhugafólks. Alþjóðasamtök kvenna
höfðu eðlilega augun mjög á starfi
Kvennanefndarinnar og frá þeim barst
nefndinni snemma árs 1972 tillaga um
sérstakt kvennaár í því skyni að beina
athygli að málefnum kvenna.
Allsherjarþing SÞ 1972 samþykkti
tillögu Kvennanefndarinnar um
Alþjóðlegt kvennaár 1975 og lagði
áherslu á:
I. Jafnrétti karla og kvenna.
II. Að tryggja fulla þátttöku kvenna í
heildarátaki til framþróunar, eink-
um með því að leggja áherslu á
ábyrgð kvenna og mikilvægi þeirra
í sambandi víð fjárhagslega og
menningarlega þróun innan ein-
stakra landa, heimshluta og á
alþjóðasviði.
III. Að viðurkennt verði mikilvægi
aukins framlags kvenna til bættrar
sambúðar ríkja og til eflingar
heimsfriðar.
Alþjóðlega kvennaárinu 1975 voru
valin kjörorðin Jafnrétti - Framþróun -
Friður sem kristalla ofangreind megin-
markmið. Kvennanefndinni var af
hálfu SÞ falið skipulag aðgerða í tilefni
kvennaársins og framkvæmd þeirra.
Formaður nefndarinnar var Helve Sip-
ilá, finnskur lögfræðingur, sem þá var
aðstoðaraðalritari SÞ.
Kvennaráðstefnur
Efnt var til alþjóðlegrar ráðstefnu
sem fulltrúar 133 aðildarríkja sátu í
Mexico City dagana 19. júní-2. júlí
1975. Aðalverkefni þeirrar ráðstefnu
var að semja frumvarp að alþjóðlegri
áœtlun um aðgerðir til bœttrar stöðu
kvenna í heiminum með hliðsjón af
fyrrgreindum markmiðum kvennaárs-
ins.
Sérstök ráðgjafanefnd Kvenna-
nefndar SÞ skipuð fulltrúum 23 ríkja og
undir stjórn Ashraf Pahlavi íransprins-
essu gerði drög að frumvarpinu sem
lagt var fyrir Mexico-ráðstefnuna.
Ráðstefnan afgreiddi frumvarpið
með megináherslu á menntun,
stjórnmál, heilbrigðismál og fjöl-
skyldumál og það síðan lagt fyrir Alls-
herjarþingið 1975. Þingið ályktaði 15.
des. sama ár um að næstu lOárin (1976-
1985) skyldu helguð því átaki sem
alþjóðaáætlunin fól í sér og beindi til
stjórna aðildarríkjanna að stuðla að
framkvæmdum í því skyni. Jafnframt
var afráðin að hálfnuðum áratugnum
önnur ráðstefna til að meta framvindu
mála.
Sú ráðstefna var haldin í Kaupmanna-
höfn dagana 14.-30. júlí 1980. Eink-
unnarorðin Jafnrétti - Framþróun -
Friður voru áréttuð og að á síðari hluta
Kvennaáratugarins skyldi megin-
áhersla vera á atvinnu, heilsu og
menntun. Við lok áratugarins skyldi
síðan haldin þriðja ráðstefna SÞ helguð
málefnum kvenna og þar metið hvort
viðunandi árangur hefði náðst á þessum
10 árum eða hvort frekari aðgerða væri
þörf.
Kvennaráðstefnan 1985 verður
haldin í Nairobi dagana 15.-26. júlí í
sumar. Þar verða væntanlega lögð fram
drög að nýrri áætlun um framkvæmdir
til að stuðla að bættum hag kvenna í
heiminum. Ljóst er að einn áratugur
hefur ekki reynst nægur til að breyta
aldagömlum rótgrónum viðhorfum til
stöðu kvenna og réttinda þeirra eða
réttleysis í sumum þjóðfélögum.
Á íslandi
Hér á landi voru viðburðir í þessu
samhengi í stórum dráttum þeir að árið
1974 mynduðu nokkur samtök kvenna
samstarfsnefnd sem kom fram með
ákveðnar tillögur um aðgerðir vegna
Alþjóðlegs kvennaárs 1975. Sú nefnd
efndi m.a. til kvennaráðstefnu að Hótel
Loftleiðum dagana 20.-21. júní 1975.
Meðal ályktana á ráðstefnunni var til-
laga sem 8 konur báru fram um að
íslenskar konur tækju sér frí einn dag
frá störfum til að sýna fram á mikilvægi
starfs síns. Varð þetta beint tilefni
Kvennafrísins 24. okt. 1975. Talið er að
um 90% íslenskra kvenna hafi lagt
niður vinnu þann dag og fengið það
staðfest með ótvíræðum hætti að þjóð-
félagið er óstarfhæft án vinnuframlags
kvenna, inni á heimilunum sem utan.
Ríkisskipuð Kvennaársnefnd tók til
starfa í maí 1975. Hún tók til fram-
kvæmda nokkrar af hugmyndum sam-
starfsnefndarinnar, gerði eigin tillögur
að verkefnum og gerði könnun á stöðu
og störfum íslenskra kvenna í júní-
sept. 1976. Kvennaársnefndin lauk
störfum og skilaði skýrslu um mitt árið
1977, þar á meðal niðurstöðum könnun-
arinnar. Jafnréttisráð tók til starfa
haustið 1976, verkefni þess og nefndar-
innar sköruðust og því ekki talinn
grundvöllur fyrir áframhaldandi
störfum Kvennaársnefndar. Jafnrétt-
isráði var veitt heimild til að hafa ráð-
gjafanefnd og hefur slík nefnd verið
starfandi hjá ráðinu síðan. Nokkrar
sveitastjórnir hafa skipað hjá sér jafn-
réttisnefndir sem flestar starfa í sam-
ráði við Jafnréttisráð.
Haustið 1984 var ’85-Nefndin
stofnuð, samstarfsnefnd 23 félagasam-
taka og nefnda um lok kvennaáratugar
SÞ. Hefir ’85-Nefndin valið sér marg-
vísleg verkefni, s.s. úttekt á kvennaára-
tugnum á íslandi, hvað áunnist hafi í
jafnréttisbaráttunni þann tíma, útgáfu
rits, eflingu Kvennasögusafns íslands
(stofnað 1. jan. 1975), minnast sérstak-
lega daganna 8. mars, 19. júní og 24.
október, halda listahátíð kvenna o.fl.
íslenskar sendinefndir fóru á ráð-
stefnurnar í Mexico 1975, Kaupmanna-
höfn 1980 og áformað er að nefnd fari
til Nairobi 1985.
í einu af mörgum kynningarritum SÞ
vegna Alþjóðlega kvennaársins 1975
segir Helve Sipilá:
„Hingað til hafa konur, 51%
mannkyns, ekki tekið fullan þátt í
uppbyggingu þjóðfélaga sinna...
Einskorðuð hlutverkaskipting
kynja meinar konum áð nýta þau
tækifæri, sem falla utan heimilis-
starfa og heimilisiðnaðar.
Heimurinn hefur ekki lengur ráð á
að viðhalda þessari skiptingu. Við
eygjum enga von til þess að leysa
alþjóðleg vandamál efnahags- og
þjóðfélagsþróunar og auka gildi
mannlegs lífs, ef helmingur mann-
kyns er settur hjá.
A Alþjóðlegu kvennaári skal gera
jafnrétti og jafnstöðu kvenna og
karla að raunveruleika. Um það eru
skýr ákvæði í stofnskrá SÞ og Mann-
réttindayfirlýsingunni.
An jafnréttis og jafnstöðu kynja eru
ekki líkur á árangri í þróun mann-
kynsins.“
84