Frjáls verslun - 01.04.2001, Blaðsíða 20

EFNflHAGSMflL GENGI KRÓNUNNflR
lur kostaði um 75 krónur í
byrjun júní í fyrra en núna um 100 krónur. Þetta er
um 33% hækkun á einu ári.
Sterlingspundið var á 113 krónur en er núna
á um 144 krónur.
gengishrap krónunnar og aukin verðbólga munu lækka raun-
laun fólks, draga úr kaupmætti þess. Framhjá því verður ekki
komist eigi atvinnustig áfram að haldast hátt.
Svona er ferlið En hvað gerist þegar gengið fellur og
launahækkanir fylgja ekki í kjölfarið? Allt miðast að því að
minnka viðskiptahallann - sem raunar hækkar fyrst eftir
gengslækkunina en síðan slær á hann, lyfið fer að virka.
Fimm ár í röð hefur verið viðskiptahalli og nemur hann núna
uppsafnaður, þessa árs meðtalinn, um 230 miUjörðum. Helming-
ur hans verður útskýrður með óhagstæðum vöruskiptajöfnuði
og helmingur vegna vaxtagreiðslna á erlendum lánum. En lítum
á það hvernig ferlið lítur út Gagnvart almenningi: Erlendar vör-
ur hækka í verði, verðbólga fer upp og kaupmáttur minnkar. Af-
leiðing: Minni kaupmáttur dregur úr viðskiptahallanum. Gagn-
vart fyrirtækjum: Erlendar skuldir og aðföng hækka í verði.
Gjaldeyristekjur útflutningsfyrirtækja aukast hins vegar meira.
Sömuleiðis batnar samkeppnisstaða innlendra framleiðenda og
innlendrar ferðaþjónustu sem vinna markaði innanlands á kostn-
að td. innfluttra vara og utanlandsferða. Afleiðing: Það dregur úr
viðskiptahallanum.
Fjárfestar flyja til Útlanda Fullt frelsi tjármagnsflutninga komst
á í ársbyrjun 1995. Það hefur haft þau áhrif að íslenskir íjárfestnr
eiga núna 186 milljarða í erlendum verðbréfum en útiendingar
hafa ekki sýnt íslandi sama áhuga, eiga hér um 7 milljarða í verð-
bréfum. Um einstreymi út úr landinu er nánast að ræða. Þegar
miklu meiri vilji er til að kaupa gjaldeyri og selja krónur getur út-
koman ekki orðið nema á einn veg; gjaldeyrir hækkar í verði.
Þannig geta td. kaup íslendinga á erlendum fyrirtækjum - útrás-
in svonefnda - hæglega sett pressu á gengi krónunnar. Þess
vegna hafa sprottið upp hugmyndir í öllu gengistalinu að undan-
förnu um að nauðsynlegt sé að selja stóra hluti í Landssímanum
og ríkisbönkunum til útiendinga til að fá innstreymi gjaldeyris og
styrkja krónuna. Þetta hljómar ekki vel. í raun ættu menn frekar
að leggja höfuð í bleyti og spyija sig að því hvers vegna útiend-
ingar vilja ekki fjárfesta í íslensku atvinnulífi og hvers vegna stór-
ir íslenskir fjárfestnr, eins og lífeyrissjóðirnir, flýja með hluta fjár-
magns síns til útianda þótt það sé undir yfirskriftinni að dreifa
áhættunni.
Er sorgarsaga krónunnar á enda? Saga krónunnar er sorgar-
saga. Er sú saga núna á enda? Er krónan ónýt? Er hún of lítil
mynteining og er best að taka upp evru? Þetta eru spurningar
sem hafa fengið byr að undanförnu. En breytir það einhveiju að
taka upp nýja mynt? Verða peningar ekki alltaf eitthvert tæki sem
menn hafa komið sér upp til að auðvelda sér að eiga viðskipti? Er
það ekki framleiðni framleiðsluþáttanna tveggja - vinnuafls og
fjármagns - sem ræður ferðinni þegar á hólminn er komið, þ.e.
hæfileiki þjóðarinnar til að framleiða ódýrt og hagkvæmt? Það að
geta flutt út vörur og þjónustu til annarra landa, eða komið í veg
fyrir mikinn innflutning, mun alltaf snúast um að standast öðrum
þjóðum snúning í framleiðslu. Þá er ekki átt við að standa jafn-
Evran var á 71 krónu í júníbyrjun í fyrra en er
núna á um 89 krónur.
fætis þeim heldur að vera betri en útlendu keppinautarnir, fram-
leiða hagkvæmar. Það er og verður alltaf undirstaða utanríkisvið-
skipta. Arðbær fyrirtæki, sem framleiða hagkvæmt, eru það afl
sem togar í erlenda fjárfesta á meðan óvissa í gengismálum og
óstöðugleiki i atvinnulifinu dregur úr þeim að koma. Engu að síð-
ur þykir íslenskt hagkerfi mjög traust erlendis og oft berast
sögur af háum einkunnum þess hjá útiendum hagfræði- og lána-
stofnunum. En þessar háu einkunnir duga bara ekki til.
Skattalækkanir á fyrirtæki Forsætisráðherra hefur viðrað skatta-
lækkanir á fyrirtæki á undanförnum vikum. Hann setti þær fyrst
fram á Viðskiptaþingi Verslunarráðs snemma árs og endurtók
þær síðan á aðalfundi Samtaka atvinnulífsins á dögunum og
minntist þá einnig á lækkun skatta á einstaklinga. Þetta er hið
besta mál. Hins vegar verður fróðlegt að fylgjast með þessu máli
þegar á hólminn verður komið því mikil þensla hefur verið í rikis-
útgjöldum. Tekjuafgangur ríkissjóðs á undanförnum árum, og
geta hans til að greiða niður skuldir, stafar af því að skatttekjur
hafa verið miklu meiri en gert var ráð fyrir í góðæri undanfarinna
6 milljarðar urðu að 36 milljörðum á einum degi
„Svarti miövikudagurinn" 2. maí. Hvað geröist raunverulega þennan dag? Hversu vegna urðu bankarnir svo gráð-
ugir í erlendan gjaldeyri? Talið er að um 6 milljarða raunþörf bankanna á gjaldeyri þennan dag hafi orðið að 36
milljarða þörf vegna þess að þeir eru viðskiptavakar á gjaldeyrismarkaði og skyldugir til að kaupa af hver öðrum.
20