Frjáls verslun - 01.04.2001, Blaðsíða 18

EFNAHAGSMflL GENGl KRÓNUNNflR
Uff,allir verða alltaf
Þjóðin eyðir stöðugt meiri gjaldeyri en hún aflar -
en samt verða allir alltafjafn hissa þegargengi
krónunnar lækkar. Hrap hennar undanfarna
mánuði er alvarlegt áfall ogpegar við bætist bæði
sálræn og raunveruleg kreppa hjá mörgum vegna
hrunsins á hlutabréfamarkaðnum erpetta eins og
að bæta gráu ofan á svart. Tvennt blasir við á
næstu mánuðum; laun munu lækka að raunvirði
eða pað verður atvinnuleysi.
Eftír Jón G. Hauksson Myndir: Geir Olafsson
að verða allir alltaf jafn hissa þegar gengi krónunnar
lækkar. Engu að síður býr krónan við stöðuga ágjöf og
á hún á brattann að sækja. Stöðugur viðskiptahalli þýðir
að þjóðin eyðir meiri gjaldeyri en hún aflar. Verðbólga er hér
Hagvöxtur á íslandi
2,0% 2,0%
Spá Spá
1997 1998 1999 2000 2001 2002
Ljósi punkturinn í öllu svartnættinu er að það verður áfram hagvöxtur á
Islandi nœstu árin og að ekki ber enn á atvinnuleysi þótt mjög hafi slegið
á eftirsþurn eftir vinnuafli í landinu.
meiri en í nágrannalöndunum og vextir 5 til 6 prósentustigum
hærri. Þá hafa laun hækkað umfram verðlag undanfarin ár og
mun hraðar en erlendis. Hráefni til iðnaðar er dýrara. Skattar
á atvinnulífið eru meiri en erlendis. Framleiðni ijármagns er
minna. Fjárfestar flýja utan með hluta af ijármagni sínu og
hafa á örfáum árum komið sér upp yfir 186 milljarða króna
auðlegð í erlendum verðbréfum á meðan erlendir ijárfestar
fúlsa nánast við Islandi og eiga aðeins um 7 milljarða í ís-
lenskum verðbréfum. Síðast en ekki síst er gjaldeyrismarkað-
urinn frjáls og þar geta milljarðar króna skipt um hendur dag-
lega - og þau viðskipti ein og sér sveiflað gengi krónunnar
upp og niður eftir því hvernig vindar framboðs og eftirspurn-
ar blása þann daginn.
„Svarti miðvikudagurinn“ Engu að síður kemur alltaf langt
„úff‘, eins og gerðist „svarta miðvikudaginn“ 2. maí sl. þegar
gengi krónunnar lækkaði um rúm 6% í metviðskiptum á gjaldeyr-
ismarkaði. Þessi lækkun gekk síðan til baka næstu daga á eftir en
engu að síður blasir við að gengi krónunnar hefur hrapað um 14%
frá áramótum og um nær 26% síðustu tólf mánuðina. Bandaríkja-
dalur var td. 75 krónur í byijun júni í iýrra, núna er hann i kring-
um 100 krónur. Það er 33% hækkun og er „gengisfellingar-
sprengja" sem ekki hefúr afsprungið, svo sótt sé í orðalag forsæt-
isráðherra um sveiflur krónunnar. Þvi hefur verið velt upp hvers
vegna miðvikudagurinn 2. maí varð svona „kolsvartur“ - að fram
kom svona rosaleg þörf viðskiptabankanna á að kaupa gjaldeyri
sem íyrir vikið hækkaði í verði. Neíht hefúr verið slæmt útlit í sjó-
mannaverkfalli þennan dag og minnkandi innstreymi gjaldeyris
vegna verkfallsins - sem og fram komnar upplýsingar um að kvóti
næsta fiskveiðiárs kunni að verða minni en vonir stóðu til. Enn-
fremur að fyrsta dag maí- og nóvembermánaðar sé gjalddagi af
gömlum erlendum lánum frá Fiskveiðisjóði, sem öll eru í erlendri
mynt, og til að geta greitt af þeim hefði þurft að kaupa gjaldeyri.
Loks hefur verið nefnt að iýrirkomulagið sé þannig á gjaldeyris-
markaðnum að viðskiptavakarnir, bankarnir, hafi skuldbundið
18