Frjáls verslun - 01.04.2001, Blaðsíða 19

EFNAHAGSMÁL GENGI KRÓNUNNflR
sig til kaupa af hver öðrum gjaldeyri og þeir hafi hreinlega „pani-
kerað“ þennan dag og keypt gjaldeyri hver í kapp við annan - og
af hver öðrum - og skrúfað verðið upp í óðagoti. Er haft á orði að
raunveruleg galdeyrisþörf bankanna þennan dag hafi verið um 6
milljarðar en hafi af fyrrnefndum ástæðum skrúfast upp í 36 millj-
arða sem eru metviðskipti á milfibankamarkaði Seðlabankans.
Hvers vegna er gengishrap alvarlegt áfall? Hægt er að halda því
fram að hið mikla gengishrap krónunnar undanfarna mánuði sé
eitt alvarlegasta áfall sem dunið hefúr yfir viðskiptalífið í mörg ár
vegna þess að stöðugleikinn er minni og gamall verðbólgudraug-
ur hefur bært á sér þótt hann hafi kannski ekki verið upp vakinn.
Hann þarf núna að særa í burtu. Öfugt við hagkerfi stóru þjóð-
anna, eins og Bandaríkjanna, þá er hagkerfi Islendinga mjög
opið, hlutfall utanríkisviðskipta er nær hefiningur þess. Það þýð-
ir að lækki gengið um 26 % þá kemur helmingur þess, 13%, fram
í verðhækkunum innanlands. Þess vegna eru gengisfelfingar og
verðhækkanir samtvinnaðar hér á landi.
jafn hissa
„NÚ er hað svart, hað er Ijóst" Þegar við bætist að úrvalsvisitala
Verðbréfaþings hefur iækkað um næstum 42% frá því hún náði
hæstu hæðum í febrúar á síðasta ári, og tugþúsundir Islendinga
hafa gengið í gegnum sína fyrstu hlutabréfakreppu, er ekki að
undra þótt margir hafi á orði um viðskiptalífið „að nú sé það
svart“. Raunar er til frasi efdr kunnan íþróttafréttamann sem
sagði fyrir nokkrum árum: „Nú er það svart, það er ljóst“. Þetta
er vissulega brosleg setning en hana mætti kannski umorða á þá
leið að þótt gengishrap krónunnar skifi sér í dökkum bfikum sjái
Henda krónunni - taka upp evru?
Kostir þess að taka upp evru:
1. Lægri viöskiptakostnaður vegna gjaldeyrisviðskipta.
2. Vaxtalækkun. Vextir færðust nær því sem gerist í Evrópu.
3. Aukin erlend fjárfesting vegna minni óvissu í gengismálum
og óstöðugleika.
4. Aukin samkeppni. Verðsamanburður á milli landa verður auð-
veldari.
5. Verðbólga yrði meira í takt við það sem gerist innan Evrópu.
6. Aukin viðskipti við útlönd með sameiginlegri mynt í Evrópu.
Gallar þess að taka upp evru:
1. Færri stjórntæki stjórnvalda til að hjálpa útflutningsatvinnu-
vegunum, t.d. vegna aflabrests.
2. Minni möguleikar á að draga úr hagsveiflum en þjóðarfram-
leiðsla íslendinga sveiflast meira en í flestum ríkjum OECD.
3. Mikill hreyfanleiki vinnuafls. íslendingar bregðast jafnan
fljótt við versnandi atvinnuhorfum með því að flytja úr landi.
4. Mikill sveigjanleiki launa. Stjórnvöld hafa getað beitt geng-
inu til að lækka raunlaun í landinu þegar illa árar og látið
hagkerfið þannig starfa við fulla atvinnu.
(Ath. Byggt á ritgerð Gauta B. Eggertssonar hagfræðings).
í ljósa punkta. Ljósasti punkturinn er að atvinnuleysi hefur ekki
hreiðrað um sig og það er enn kjarkur í fólki og fyrirtækjum; hag-
vöxtur verður áfram þótt hann fari minnkandi. Hann er áætlaður
2% á þessu ári og 2 til 2,5% á því næsta. Hins vegar er augljóst að
spenna undanfarinna ára á vinnumarkaði er að sjatna og setning-
in, sem hefur lýst atvinnulifinu best í nokkur ár - það vantar fólk i
vinnu - glymur ekki lengur. I vinnumarkaðskönnun Þjóðhags-
stofnunar, sem birt var 16. maí sl, kom fram að vinnuveitendur
vildu ekki bæta við sig starfsfólki í aprílmán-
uði. Er það í fyrsta sinn sem slíkt ger-
ist frá árinu 1996. Islandsbanki
FBA túlkar þetta sem
„vatnaskil á vinnu-
markaði“. Það
sem blasir
við er að
Um ikisviðskipti helmingur hagkerfisins
Sorgarsaga krónunnar er orðin löng. Gengishrap
hennar er alvarlegt vegna þess að öfugt við hagkerfi
stóru þjóðanna, eins og Bandaríkjanna, þá er hagkerfi
íslendinga mjög opið, hlutfall utanríkisviðskipta er nær
helmingur þess. Það þýðir að lækki gengið um 10% þá
kemur helmingur þess, 5%, fram í verðhækkunum
innanlands. Þess vegna eru gengisfellingar og
verðhækkanir samtvinnaðar hér á landi.
Gengisvísitalan frá 4. janúar 2000 til 18. maí 2001
Gengisvísitalan frá ársbyrjun í fyrra, Gengið hefur fallið um
26% á síðustu tólf mánuðum og um 14% frá áramótum.