Frjáls verslun - 01.02.2002, Blaðsíða 56

ORRAHRÍDIN í KRINGUM LANDSSÍMANN
8Hvers konar
krísustjórnun
átti að beila?
(Fjölmiðlaumræðan gagnvart Símanum)
Landssímamálið verður örugglega skráð á spjöld sögunnar
sem ein helsta frétt ársins í íslensku viðskiptalífi. Allt byij-
aði þetta á því að forstjóra fyrirtækisins, Þórarni V. Þórar-
inssyni, var sagt upp í byrjun desember á síðasta ári eftir að
hafa verið settur í „tímabundið leyfi“ sl. haust.
Sérfræðingar í almannatengslum, sem kallaðir eru á vett-
vang þegar krísa kemur upp í fyrirtækjum, eins og gerðist hjá
Símanum í kjölfar uppsagnar forstjórans og síðar vegna
ummæla formanns einkavæðingarnefndar, leggja til að stjórn-
endur vinni með fjölmiðlum frá fyrstu mínútu. Þeir leggja
áherslu á að mál séu kláruð á fyrsta sólarhringnum, fyrstu 24
klukkustundunum, með því að gefa út eins miklar upplýsingar
um mál að fyrra bragði og mögulegt er. Fram þarf að koma að
þetta hafi gerst, þetta hafi verið gert til að bregðast við, þetta
standi til að gera og nánari upplýsingar verði veittar um leið og
frekari ákvarðanir liggi fyrir. Þeir leggja áherslu á að mál séu
kláruð strax og allt útskýrt, ekki 1% skilið eftir, því þá lifi þau
sjálfstæðu lífi eftir það í ljölmiðlum og fimmdálka-fréttunum
linni ekki, dag eftir dag, viku eftir viku. Þeir líkja krísustjórnun
við slökkvistarf eða lækni sem gefur sjúklingi sínum kröftugan
skammt af pensilíni á fyrsta sólarhringnum til að vinna á mein-
semdinni.
Sérfræðingar í almannatengslum benda jafnframt á að smá-
atríðin skipti fjölmiðla miklu máli og því eigi ekki að skilja nein
smáatriði eftir í upphaflegu frásögninni. Ef menn skilji 1% eftir
af málinu þá verði þetta eina prósent aðalatriðið, ijölmiðlar grafi
það upp og velti sér upp úr því.
I máli Símans var aðalatriðið að einkavæða fyrirtækið, selja
helming hlutafjárins í því í tveimur áföngum fyrir um 20 millj-
arða, en verðmiðinn á öllu fyrirtækinu var 40 milljarðar. Gífur-
legir fjármunir eru í húfi og viðskiptalífið bíður spennt eftir því
að stjórnvöld séu ekki að keppa í fjarskiptum eða bankageir-
anum við einkafyrirtæki. Hvað sem hver segir þá er Síminn
firnasterkur á fjarskiptamarkaðnum og helsta eign hans, við-
skiptavinirnir, afar verðmæt. Fyrirtækið er öfundað af keppi-
nautum sínum vegna styrks síns. ímynd Símans er sömuleiðis
afar sterk og viðskiptavinir hans halda tryggð við hann. Það
eru viðskiptavinir Símans sem gera hann 40 milljarða virði.
Umræðan hefur hins vegar gengið út á 37 milljóna króna
starfslokasamning við forstjórann sem hann átti fullan rétt á
miðað við þann samning sem við hann var gerður og rúmlega
5 milljóna króna ráðgjafalaun til handa stjórnarformanninum,
vinnulaun sem hann átti líka fullan rétt á miðað við þann samn-
ing sem samgönguráðherra gerði við hann. Vinnan var innt af
hendi og greitt fyrir hana. Áður hefur verið rækilega bent á
klúðrið í kringum þessi mál sem var auðvitað góður frétta-
matur ásamt trjáplöntum, bensínreikningum og ýmsu öðru
tengdu málinu. Mesta umræðan hefur hins vegar verið um
„litla Landssímamanninn“ sem fékk samstarfsmann sinn til að
fara inn í bókhaldskerfi Landssímans og ná í upplýsingar um
56
laun fyrir ráðgjafavinnu stjórnarformannsins og fékk „litli
Landssímamaðurínn“, hversu niðrandi sem sú nafngift annars
er, eðlilega bágt fyrir. Hann hefði verið rekinn í öllum fyrir-
tækjum.
Það sem læra má i almannatengslum og krísustjórnun af
þessu máli er þau mistök að hafa ekki tilgreint strax ástæðuna
fyrir því að Þórarni væri sagt upp. Þar með fór boltinn að rúlla.
Segja má að 1% hafi ekki verið skilið eftir heldur hafi allt verið
skilið eftir. Réttast hefði auðvitað verið að hætta við sölu
Símans sl. sumar áður en einkavæðingarnefnd ýtti söluferlinu
af stað. En fyrst það var ekki gert hefði almannatengslamaður
sagt í desember, þegar Þórarni var sagt upp, að senda ætti út 7
til 10 blaðsíðna fréttatilkynningu um uppsögnina; um sölu-
ferlið; um mikil verðmæti Símans; um þá miklu eign sem við-
skiptavinirnir væru; um það að formaður einkavæðingar-
nefndar væri ósammála stjórnuninni á Símanum og hefði gagn-
rýnt hana við ráðamenn; um það hve vel hefði tekist til við að
breyta fyrirtækinu í markaðsdrifið fyrirtæki; um það hvað
hefði tekist vel undir stjórn Þórarins og hvað illa; hvaða ijár-
festingar hefðu heppnast vel og hverjar væru líklegast glat-
aðar; um ráðgjafavinnu stjórnarformannsins og hve mikið
hefði mætt á honum umfram hefðbundin formennskustörf; um
það að stjórnin væri samstíga í aðgerðum sínum og að hagn-
aður þessa árs yrði svo og svo mikill. Útskýrið hlutina í botn og
segið aðeins sannleikann. 33
Góð lexía: Ef mál eru ekki kláruð strax og allt útskýrt,
þ.e. ekki 1% skilið eftir, þá lifa þau sjálfstæðu lífi eftir það í
ljölmiðlum og fimmdálka-fréttunum linnir ekki.
9Munurinn á stjórnar-
formennsku
í ríkisfyrirtæki
og einkafyrirfæki?
(Húsbóndavaldið innan stjórnar eða utan?)
Treystir þú þér til að taka að þér stjórnarformennsku í
ríkisfyrirtæki eftir það sem á undan er gengið í Lands-
símamálinu? Flestir verða eflaust undrandi á svona
spurningu. En hún á fyllilega rétt á sér. Ástæðan er sú að
ráðherrar í ríkisstjórnum Islands hafa óvenjumikil bein af-
skipti af ríkisfyrirtækjum sem heyra undir þá og breytt
hefur verið í hlutafélög. Þetta eru hlutafélög með sjálfstæð-
ar stjórnir sem stýra félögunum og bera ábyrgð á þeim á
milli aðalfunda. Eflaust má færa rök fyrir afskiptasemi ráð-
herra, æðsta fulltrúa eiganda fyrirtækjanna, þjóðarinnar.
Eigandi fyrirtækisins ræður jú ferðinni og í engu fyrirtæki,
hvorki ríkisfyrirtæki né einkafyrirtæki, fara stjórn eða for-
stjóri gegn vilja hans. Það er ekki flóknara en svo. Ráðherr-
ar fara með eigandavaldið og skipa stjórnir fyrirtækjanna.
Grunnhugmyndin með hlutafélögum er auðvitað að hluthaf-