Frjáls verslun - 01.09.2003, Qupperneq 55

faldlega ektó rétt. Hún stangast ektó
aðeins á við heimildir sem liggja fyrir
í framlögðum gögnum málsins, hún
stangast á við hina stuttu en þó skýru
samantekt málsatvika héraðsdóms í
málinu, en þar segir orðrétt: „Frá
árinu 1985 veitti PwC stefnanda ráð-
gjöf um skipulagningu bókhalds og
(skipulagningu) innra eftirlits auk pess
að vera endurskoðendur félagsins. “
Stefán fjallar einnig um hin almennu fyrirmæli laga og
reglna fagfélaga endurskoðenda um störf þeirra og verklag við
framkvæmd endurskoðunarstarfans. Þegar Stefán hefur gert
grein fyrir þeim grundvallarforsendum hefst hann handa við
að tína til einstakar setningar úr Hæstaréttardóminum, slíta
þær úr samhengi til að þær falli að röksemdafærslu hans um
málið og í framhaldi kveður hann upp þann dóm að honum,
sem kennara fræðanna í Háskóla Islands, sé hulin ráðgáta á
hvaða reglum Hæstiréttur byggi dóm sinn.
Þannig vill til í því máli sem hér er verið að fjalla um að
endurskoðunarfirmað PricewaterhouseCoopers er alþjóðlegt
firma á endurskoðunarsviði. Það setur sér sérstaka skriflega
staðla um framkvæmd endurskoðunar, þeir eru gefnir út og
notaðir við vinnu endurskoðendanna við framkvæmd hvers
einasta verks og þar ber að merkja við á sérstökum eyðu-
blöðum þegar viðkomandi verkferill hefur verið fram-
kvæmdur. Þessi verkstaðall er í fúllu samræmi við ákvæði
íslenskra laga og reglur fagfélaga endurskoðenda hér á landi
en með ítarlegra orðalagi um hverja einstaka verkframkvæmd.
Þar er t.d. spurt: Eru peningarnir í kassanum? Svar: Já eða nei.
Mjög skýrt og einfalt. Þessum listum má líkja við „svarta
kassann" í fluginu. Þeir eru samtímaheimild um ákveðið ferli.
Þessir verkstaðlar um framkvæmd vinnu fyrir Nathan & Olsen
voru lagðir fram í málinu og þá kom í ljós að PwC hafði einmitt
ektó framkvæmt t.d. einn þeirra verkþátta sem staðallinn mælti
fyrir um en framkvæmd hans hefði samstundis leitt til þess að
umræddur íjárdráttur hefði uppgötvast.
Þannig liggja skrifleg samtímagögn fyrir í málinu um það að
endurskoðandinn fór ektó á fullnægjandi hátt eftir verkstöðlum
eða reglum PwC við framkvæmd umrædds verks. Hann fór
heldur ektó eftir reglum eigin fag-
félags hér á landi eða íslenskum
lögum um góða endurskoðunar-
venju. Flóknara er málið ektó.
Öllum þeim fagmönnum, sem að
þessu máli hafa komið, er fullljóst
hvaða reglur um framkvæmd endur-
skoðunar voru brotnar af endur-
skoðandanum. Jafnvel hinn sérfróði
löggilti endurskoðandi sem var með-
dómari í héraði og sýknaði kollega
sinn þar, skrifar undir það í for-
sendum héraðsdóms að endurskoð-
andinn „brást þó að vissu leyti (!!!)
starfsskyldum sínum þegar hann
áritaði ársreikninga félagsins árin
1992, 1993, 1994 og 1995 athuga-
semdalaust, þótt hluta afstemminga á
liðum í efnahagsreikningi vantaði
ítrekað við lokafrágang ársreiknings".
Hæstiréttur afgreiddi þetta mál
ektó í of miklum flýti eins og Stefán
segir, málið var vel upplýst, umfjöll-
unin var ítarleg og vönduð og dóms-
niðurstaða Hæstaréttar er rökrétt Öll
umfjöllun Hæstaréttar er byggð á þeim staðreyndum sem sann-
aðar töldust í málinu. Tilvitnun í lög og lagatúlkun er rökrétt og
í fullu samræmi við fjölda annarra dóma, jafnt hérlendis sem
erlendis, í svipuðum málum. Tilneíhdir voru tveir sérfróðir
skoðunar- og álitsgefendur í héraði, sérfróður löggiltur endur-
skoðandi var einn meðdómenda í héraði, málsgögn voru full-
nægjandi, málið var sótt og varið af lögmönnum aðila.
Ef eitthvað má setja út á dóm Hæstaréttar er það niðurstaða
dómsins um sakarmat. Eg hefði talið að endurskoðandinn ætti
að bera mun stærri hluta sakar en dæmt var. Það er aftur á móti
aðeins mitt mat og ég er ektó hlutlaus varðandi það.
Yiðurkennt er af flestum að það sé mannlegt að skjátlast og
gera mistök. Flestir reyna að læra af mistökum sínum og bæta
fyrir þau ef þau hafa valdið öðrum tjóni. Þessi dómur er einmitt
dæmi um slíkt tilvik. Abyrgð og mistök endurskoðandans í
þessu máli byggjast á og fólust í því að hann leit svo á að annar
maður, tjármálastjóri fyrirtætósins, hefði unnið ákveðinn hluta
endurskoðunarverkefnis þess sem hann átti að vinna sjálfur.
Endurskoðandinn gaf síðan árlega í fjögur ár efnislega ranga
skriflega skýrslu til félagsins, í formi áritunar á ársreikninga
þess og færslna í endurskoðunarbók um að hann hefði kannað
umrætt atriði sjálfur og að það væri í góðu lagi.
Ef endurskoðendur geta lært eitthvað eitt af þessum dómi,
er það að þeir geta ektó leyft sér að treysta því að einhver annar
hafi unnið verkefiii þeirra fyrir þá, þeir verða að vinna sitt
endurskoðunarverkefni sjálfir, þeir eiga að vera krítistór - það
er eðli starfsins. Ef þeir verða varir við eitthvað sem vekja ætti
grun um hugsanleg misferli hjá félagi sem þeir endurskoða,
ber þeim að koma þeirri vitneskju á framfæri á réttan hátt.
Endurskoðendur geta ektó leyft sér að vanrækja virka endur-
skoðun fyrir vináttu satór svo dæmi
sé tetóð, skrifa undir athugasemda-
lausa áritun á ársreikninga félaga án
þess að hafa endurskoðað reiknings-
stólin í reynd. Slíkt verklag uppfyllir
ektó lágmarkskröfur laga um góða
endurskoðunarvenju.
Eg vona að Stefán láti af frekari
skrifum um þennan dóm Hæsta-
réttar. Niðurstaða þessa dóms um
ábyrgð endurskoðenda er rétt. I öllu
falli verður þessi greinarstúfur loka-
svar mitt til Stefáns Svavarssonar um
þetta mál. ffil
Jónas A. Aðalsteinsson, hrl.
í GREIN SINNISEGIR STEFÁN:
„Rétt er að taka skýrtfram, að
endurskoðandinn var ekki ráðinn ú\
annars en endurskoðunarstarfa...“
Þessi grundvallarforsenda í
röksemdafærslu Stefáns er
einfaldlega ekki rétt.
PRICEWATERHOUSECOOPERS
er alþjóðlegt firma á endur-
skoðunarsviði. Það setur sér sér-
staka skriflega staðla um fram-
kvæmd endurskoðunar, þeir eru
gefiiir út og notaðir við vinnu
endurskoðendanna við framkvæmd
hvers einasta verks og þar ber að
merkja við á sérstökum eyðu-
blöðum þegar viðkomandi verkferill
hefúr verið framkvæmdur.
55