Frjáls verslun - 01.09.2003, Blaðsíða 67

AMSRISXin
Bíllinn góði, Ford T, kominn til íslands.
Fyrsti ameríski bfllinn
Ijúnímánuði árið 1913 var brotíð blað í íslenskri samgöngu-
sögu. Fyrstí ameríski bíllinn kom til landsins en áður höfðu
komið þrír evrópskir bílar, sem allir áttu það sameiginlegt
að verða fluttír utan aftur.
„Það voru fjórir eigendur að þessari bifreið en ábyrgðar-
maður og hvatamaður fyrir kaupum á henni var Jakob Ó.
Lárusson, sem lengi var prestur i Holti undir Eyjaljiillum,"
segir Sigurður Hreiðar Hreiðarsson, blaðamaður og rit-
höfundur, sem er þessa dagana að skrifa bókina „Saga bílsins
á íslandi 1904 - 2004“.
„Þessi fyrsti ameríski bíll var Ford T og var skipað upp
þann 20. júní 1913. Jakob hafði verið prestur í Bandaríkjunum,
á stað sem heitir Wynyard og þar hafði hann kynnst þessum
nýju farartækjum sem voru að ryðja sér til rúms. Hann þóttist
sjá í hendi sér að þetta myndi henta hér á landi og vildi endi-
lega stuðla að því að fá hingað bifreið. Umræðan hafði helst
verið um járnbrautarlestír og það höfðu komið þrír bílar áður
en reynslan af þeim hafði ekki þótt góð, að minnsta kosti ekki
tveim þeim fyrstu.
Þegar leið að því að Jakob færi heim aftur fór hann að
hugsa um hvort ekki væri hægt að kaupa bíl og hafa með sér.
Hann ræddi við mann af íslenskum ættum, Pál Bjarnason, en
sá var með umboð fyrir Ford í Wynyard og leist vel á
tiltækið.
Það sem helst vantaði voru peningar en Jakob áttí ekki
mikið af þeim. Páll var betur stæður en fékk líka íslenskan
kaupmann, Sigfús S. Bergmann, tíl að leggja í púkkið.
„Þar sem hvorki Sigfús né Páll ætluðu heim til íslands og
Jakob kunni ekkert með bíl að fara, fengu þeir með sér tvo í
viðbót. Þetta voru þeir Sveinn Oddsson prentari sem hafði
farið vestur um haf að námi loknu og Jón Sigmundsson úr
Barðastrandarsýslu. Sá hafði farið vestur barnungur með
móður sinni sem var ekkja og sagt var um hann að hann væri
laginn við vélar og hefði unnið lengi við vélaviðgerðir.
Það varð úr að þessir menn áttu bílinn í sameiningu en
Sveinn og Jón komu með hann hingað heim þar sem hann
ílentíst. A eftir honum kom annar Ford sama ár og þriðji
ameríski bíllinn, Overland, kom fyrir áramótin. Næsta
áratuginn komu hér lítíð annað en amerískir bílar þó svo
auðvitað kæmu aðrir með en hlutfall amerískra bíla hér á landi
var lengi vel ansi hátt.“
Bílar, menn 09 dýr Þeir Sveinn og Jón urðu brautryðjendur
bíla á Islandi og er skemmtílega frá þvi sagt í rití Guðlaugs
Jónssonar rannsóknarlögreglumanns, Bifreiðir á íslandi 1904-
1930. Þar eru m.a. hafðar eftír Sveini sögur um fyrstu samskipti
bílsins og þeirra sem honum voru nú að kynnast, tvífættír eða
ferfættír. Hann segir m.a. frá því að á einni af sínum fyrstu
ferðum varð unglingur á reiðhjóli var við bílinn. Honum varð
svo um að hann hentíst af hjólinu þar sem hann var staddur á
miðjum vegi og hljóp eins og flandinn væri á hælum hans eitt-
hvað út í buskann og sinnti ekki um hróp og köll þeirra
mennsku manna sem þarna voru á ferð og vildu róa hann.
Öðru sinni var Sveinn einn á leið til Hafnarfjarðar og mætti
þá hópi kúa á miðri Kópavogsbrú. Kýrnar voru alls óhræddar
en forvitnar eins og þær eiga kyn tíl og þurftu mikið að hnusa
af farartækinu. Sveinn stöðvaði bílinn, sté út úr honum og rak
kýrnar undan sér yfir í Kópavog, en þegar hann var kominn
aftur að bílnum voru þær komnar á hæla hans. Hann rak þær
öðru sinni, en allt fór á sömu lund. Þá brá hann á það ráð að
bakka út af brúnni, fór síðan fyrir kýrnar og rak þær í sömu átt
og hann hafði bakkað. Þá loks varð brúin auð og hann gat
haldið áfram sinni ferð en kýrnar störðu kýraugum sínum á
eftir þessu undri. S!i
67