Morgunn - 01.12.1980, Síða 12

106
MORGUNN
fessors, sem sagði: „Með honum dó andi, sem aldrei hefur
átt sinn líka í heiminum."
Annar merkur fræðimaður, sem lagt hefur sérstaka stund
á heimspeki Ekn-Atons, frú Júlía Ellsworth Ford, gerir i
hinni merku ritgerð sinni Ekn-Aíon, faraó og spámdður, ná-
kvæma grein fyrir stöðu hins mikla faraós í þróun siðmenn-
ingarinnar, þegar hún kemst svo að orði:
„Þannig kemur Ekn-Aton fram sem einn athyglisverðasti
maður, er nokkurn tima hefur fæðzt í þennan heim. Hann
var spámaður, boðberi sannleika og einlægni, sjáandi, heim-
spekingur, siðbótarmaður, merkilegt skáld, byggingarmeist-
ari og hljómlistarunnandi. Hann var hugrakkur og óttalaus,
útrýmir og andstæðingur kreddna, hefðar og hjátrúar — það
vekur furðu hvernig hann gat kastað þessu fyrir róða, eins
og dauðum laufum í vind. Þótt hann væri konungur, trúði
hann á lýðræði og tók sér að vinum fólk af bændaættum.
f samanlagðri sögu og skáldskap finnst enginn maður, sem
unni konu af heitara hjarta en Ekn-Aton unni Nefertíti. öllu
deildi hann jafnt með henni: völdum sínum, trú og heiðri -—-
„hin mikla eiginkona min, Nefertíti“ eins og hann komst að
orði um hana. Fyrir þrjú þúsund árum var í fyrsta sinn í
sögunni ríki stjórnað eftir meginreglum kærleikans. Það voru
ekki meginreglur hans, heldur skortur óvina hans á þessum
meginreglum, sem ollu falli hans.“
Til þess að geta áttað sig á mikilvægi kenninga Ekn-Atons
og gert sér grein fyrir mikilleik þessa undarlega manns,
verður maður að gera sér ljóst, hvernig ástatt var í heimin-
um í trúarefnum á þeim tímum, sem hann var uppi. Hinn
forni heimur hafði ekki náð sér eftir eyðingu hinnar atlant-
ísku menningar. Hinar miklu þjóðfélagsstofnanir forsögu-
tímabilsins réðu ekki lengur stefnunni. Mannkynið var að
aðlaga sig nýjum sjónarmiðum og lífsháttum. Að vísu voru
skólar launhelganna enn við lýði, en hinir innvígðu voru
fáir og liinar leyndu kenningar var aðeins hægt að birta
fólkinu í mynd dæmisagna, tákna og einfaldra siðgæðiskenn-
inga. Flestar þjóðir höfðu sína eigin guði, og trúarleg sjónar-