Sjómaðurinn - 01.12.1939, Page 53

SJÓMAÐURINN
47
urinn það til, ásamt ýmsu öðru, svo sem byrð-
arólum, liálsbandi, skinnstakksvindum, sjóskós-
þvengjum, seilaról og seilarnál handa hverjum
liáseta.
Stundum hrökk þessi vermata eigi til. Sér-
staklega vildi kaffi og sykur bresta marga fvrr
en varði. Seldu þá sumir bæði smjör og kæfu
(en svo var smálkinn einnig nefndur) fyrir
kaffi- og sykurvörur, eða þá peninga, til þess
að kaupa þær fyrir. Aftur á móti liöfðu margir
nfgang af vermötu sinni, og seldu hana í ver-
líðarlokin fyrir peninga eða annað, en það fór
vitanlega eftir sparsemi manna, livað mikið þeir
áltu eftir í „lokin“; en ekki þólti það viðeigandi,
nð menn sþöruðu mjög við sig mat í þessu skyni,
eiula gjörðu það eigi aðrir en nánasir og nirfl-
ar; fengu þeir þá oft óþvegin orð að heyra hjá
formanni sínum og skipverjum, ef mikil hrögð
voru að þessu; enda voru þeir þá ekki ávallt
»falaðir“ aftur i það skiprúm.
Loks fengu allir hásetar soðningu og vökvun
einu sinni á dag, á kostnað húshónda sins.
Efni til soðningarinnar tók hásetinn af hlut
sínum, oftast ýsu og hrogn saman, eða kola,
seni venjulega var þá stór koli, og var liann á
Stokkseyri nefndur „Grallari“ eða „Landsynn-
ings-Grallari“, og er það nal’n svo til komið, að
shkur koli fiskaðist sjaldan, nema undir mikla
veðrabreytingu, og þá ávalll undir roga-land-
synning, ef norðanátt, kæla og stillur höfðu stað-
*ð lengi. Þá óð „Grallarinn“ svo að segja uppi,
eða var á „hverju járni“, sem kallað var, enda
var þá lítið um allan annan nytjafisk. Sjaldan
var þó „Grallarinn“ í asfiski og sjaldan i ferð
hleð miklum háfi eða hákarli. „Grallarinn“ þótti •
Lska beztur, og var liann soðinn eins og ann-
ai' fiskur, en aldrci varð ég var við að hann
væri steiktur, enda var ekki venja að steilcja
fisk þar eystra á þeim timum. Hér í Reykjavik
•æf ég sjaldan séð þessa fisktegund, sem eystra
var nefndur „Grallari“, en þá sjaldan ég hef náð
1 hann, hef ég keyi>t hann og látið steikja. Svo
Cl' og mn lýsu, að hvenær sem ég næ í hana.
Laujii ég hana og el með betri lyst en nokk-
lll’n annan mat. Þó er óvarlegt að eta mikið
henni, nema ])á lágnaðri, eða jafnvel úld
"nú, því hún er óholl og litlu hetri en háfur
°ða skata, séu þau ekki söltuð eða lágnuð.
Ven julegt var, að góð þorsklifur var soðin með
ysu 0g hrognum, en sjaldan með annari soðn-
Ingu, og þótti hún ágæt. Lifraðir þorsk-kútmag-
ai’ iengust aldrei soðnir, jafnvel þó maður verk-
aði þá sjálfur, því þeir þurftu meiri suðu en
annar fiskur, svo var og um tæmingja, skötu-
maga og lifraða þorskhausa, eða hausastöppu;
kvenfólkið nennti ekki að eiga við „slíkt gums“,
sem ])að kallaði svo. Slíkt lostæti fékk maður
heima um helgar, því þá náut heimafólk þeirra
gæða, að smakka slíkt nýnæmi.
Tæmingjar, ýsudúfur, skötumagar — (þeir
voru stundum blásnir út og liertir, og þannig
notaðir sem sýruhelgir) —, sundmagar, gellur
eða kverksigar, kinnar og þessháttar, var mik-
ið notað og etið „upp úr súru“; var þessi vara
öll vel verkuð og réttnefndur herramannsmat-
ur. Þrjár fyrstnefndu tegundirnar hef ég ekki
orðið var við að notaðar hafi verið hér í Reykja-
vík og jafnvel eklci hafðar á boðstólum. Sund-
magar Iiafa verið verzlunarvara; það voru þeir
einnig orðnir á síðustu árum sjómennsku minn-
ar, eða laust fyrir aldamót.
Smálúða sú, er hér veiðisl og mikið er notuð,
sást varla þar eystra, nema þá flúra, og var bún
talin óæt; steinbítur fiskaðist við og við og blýri
engu minna, en hvorugur þessara fiska þótli
góður til átu, nema hertir. Sama máli var að
gegna um háf, nema þá er harðrétti var og lit-
ið 1‘iskaðisl af öðru, en þá varð háfurinn jafn-
vel fólki að aldurtila, ef einmata var hafður.
Vökvunin var mjólkurblandaður grautur, 1
eða 2 merkur lianda hverjum manni, án útáláts
eða nokkurra matarbóta, svo sem sykurs eða
kanels.
Fyrir vökvunina og soðninguna borgaði háseti
hver eltir því, sem um samdist. Var það kallað
soðningarkaup, eða vökvunarkaup. Einnig fékk
liver háseti nauðsynlega þjónustu og borgaði
þjónustukaup fyrir. Allt var þetta ótrúlega ódýrt
og oft greitt með vinnu eða handarvikum á
heimili þeirra, sem veitlu mönnum ])essa að-
hlynningu.
1 samhandi við þetta vil ég minnast á slóg-
ferðirnar. Jafnskjótt og það fréttist út um sveit-
irnar, að þeir væru farnir að fiska á Bakkanum
(og ])á helzt á Stokkseyri), fóru sveitamenn í
slógferðir, stundum margir saman og með marga
hesta í taumi. Varan, sem þeir höfðu að bjóða,
var að mestu leyti smjör, tólg, skinn, hangikjöl
(oft ,,pestarket“), sjóvetlingar, ílát og jafnvel
seimi, skónálar, spænir, hornhnappar og annað,
er þeir höfðu af margra ára viðskiptum kom-
izt að raun um, að „sjávarmaðurinn“ þurfti á
að halda.
Það, sem þeir fengu á mótii var allskonar fisk-