Saga - 1970, Blaðsíða 318

Hugleiðingar um stjórnarráðssögu
Ritfregn
Agnar Kl. Jónsson: Stjórnarráð íslands 1904—1964, I—U-
XVI, 1046 bls. Sögufélagiö 1969. Prentað í Isafoldarprent-
smiðju.
Meðal þess, sem á hugann leitar, þegar þetta mikla verk er vegi^
í hendi, er hlutur embættismanna i íslenzkri sagnaritun síðustu
mannsaldra. Einkum hafa lögfræðingar í þeim hópi látið mikið að sér
kveða, og nægir að minna á menn eins og Klemens Jónsson, Einar
Arnórsson, Björn Þórðarson, Ólaf Lárusson og Pál Eggert Ólason.
Enn eru löglærðir embættismenn margir meðal hinna ötulustu og
bezt virku á akri landssögunnar, og er Agnar Kl. Jónsson í þelirl
flokki, auk þess sem hann er trúr ættarvenju; en hann er þriðji mað-
urinn i beinan legg, sem ver tómstundum sínum til sagnaritunar og
fræðistarfa.
1 formála Stjórnarráðssögu segir, að hugmynd verksins sé fyrst fram
komin hjá embættismönnum í Stjórnarráði, en síðan hafi ráðherrar
unnizt á málið. Leið þá ekki á löngu, áður en hafizt væri handa, enda
skammt að leita þess manns, sem bæði var þess umkominn og vu
vinna verkið.
Nú vaknar sú spurning, hvort slíkur gangur mála sé algengu1'
þeim bæ, að hugmyndir fæðist hjá hjúunum, en síðan hendi hiirir
kjörnu landsfeður hugmyndir hinna launuðu húskarla sinna a
lofti
allshugar fegnir og beri þær fram til sigurs, sér og sínum til vara^
legs vegsauka. Margir hafa í lengstu lög ríghaldið í þá barnatru,
stjómmálamenn, og þó einkum ráðherrar séu ævinlega rennandi W
ir af bráðsnjöllum hugmyndum, svo að þeir þurfi heldur að ha
aftur af sér en hitt. Hins vegar sjá margir hina mætu starfsme
Stjórnarráðsins gjarnan fyrir sér sem hugmyndasnauðar undirty
og telja sjálfsagt, að þeir séu frábitnir öllum vilja til frumkva?*1
enda ætlist enginn til sliks af þeim.
En vakni efasemdir á annað borð, er ekki úr vegi að færa sig °
upp á skaftið. Hannes Hafstein hefúr löngum verið maklega l°ía
fyrir þann fjörkipp, sem varð í lagasetningu og opinberum ira
kvæmdum á fyrra valdaskeiði hans (1904—1909). Það skylói h
aldrei vera, að undirmenn hans í Stjórnarráðinu, menn eins ^
Klemens Jónsson og Jón Magnússon, hafi átt meira en handver ^
eitt í samningu merkilegra lagabálka þann tíma, sem þeir velgdu s
í steinhúsinu austan Lækjartorgs? Gæti hugsazt, að þeir hafi eiarln_
átt hugmyndir og jafnvel hugsjónir eins og skáldið í ráðherras ^
um? Ekki fyndist mér hlutur Hannesar Hafsteins minnka, Þ°