Saga - 1990, Qupperneq 19

FÉLAGS- OG HAGÞRÓUN Á ÍSLANDI
17
Þess er áður getið að mest kvað að fólksfjölgun í Norður- og austur-
amtinu. Tafla III.3. sýnir að mannfjölgun varð í öllum sýslum Norð-
ur- og austuramtsins og hlutfallslega mest í Norður-Múlasýslu. Pessi
mannfjölgun hélt áfram næstu hálfa öldina í öllum sýslum amtsins
nema Húnavatnssýslu. Par fækkaði íbúum um liðlega 200 manns síð-
ari hluta aldarinnar.
En hvað réð þessari umtalsverðu fjölgun í Norður- og austuramt-
inu miðað við hin ömtin? Naumast hefur náttúruleg fjölgun verið
umtalsvert meiri þar en í hinum ömtunum. Líklegast er því að fólks-
flutningar norður og austur skýri þennan mun.
Halldór Bjarnason hefur í BA-ritgerð fjallað um fólksflutninga
innanlands á tímabilinu 1835-1901. Hann kemst að þeirri niðurstöðu
hvað tímabilið 1835-70 áhrærir að fólksflutningar hafi verið mestir til
Múlasýslna og Norður-Þingeyjarsýslu. Á þessu skeiði voru flutning-
ar mestir í „heiðabyggðirnar í Vopnafirði, Jökuldal, Möðrudal og á
Hólsfjöll".35 Ef að líkum lætur varð verulegur hluti hinna aðfluttu að
finna sér lífsviðurværi með stofnun nýbýla. í framhaldi af þessu er
vert að huga nánar að búsetuþróun og nýbyggðum á tímabilinu.
IV. Búsetuþróun - nýbyggðir
Árið 1972 birtist í Sögu ritgerð eftir Eirík Þormóðsson um þróun
byggðar í Þistilfirði.36 Þar rekur hann þróunarsögu byggðarinnar í
Svalbarðshreppi í Þistilfirði. Byggðaraukningin á 19. öld kemur þar
einkar vel fram. í lok Skaftárelda voru tíu jarðir í byggð, en aðrar tíu
í eyði og voru hreppsbúar aðeins 35. Árið 1801 eru þeir orðnir 103.
Síðan varð samfelld mannfjölgun fram um miðja öldina. Árið 1850
voru hreppsbúar orðnir 303. Örust var mannfjölgunin á árabilinu
1816-35, úr 123 í 250.
Eiríkur skiptir útbreiðslu byggðarinnar í Þistilfirði í tímaskeið. Á
árabilinu 1826-33 byggðust átta jarðir eða ein jörð að meðaltali á ári,
og árin 1835-47 bættust enn sjö jarðir við. Eftir það fór að draga úr
útþenslunni.
35 Halldór Bjarnason, Fólksflutningar innanlands 1835-1901. Heimildarannsókn ogyfirlit
í íslenskri fólksfjöldasögu. Ritgerð til BA-prófs í sagnfræði, febrúar 1987. Hbs., bls.
61.
36 Eiríkur Þormóðsson, „Byggð í Þistilfirði", Saga X, 1972, bls. 92-133.
2-SAGA