Saga - 1990, Qupperneq 191

RITFREGNIR
189
og sjálfsþurft. Þá er ætlað verðfall vaðmáls um 1300 talið hafa valdið að
íslendingar lögðu aðaláherslu á fiskútflutning. Hér er utanlandsverslun talin
hafa stýrt þróun í atvinnumálum innanlands en það kemur illa heim við það
sem segir annars um umfang og áhrif verslunar.
Gert er ráð fyrir að vaðmál hafi verið fest á móti silfri með Jónsbók og þetta
hafi valdið að innlent verðlag fylgdi ekki erlendum verðsveiflum (bls. 135).
En ekki er rakið hvernig innlent verðlag fylgdi áður erlendum verðsveiflum
né heldur er skýrt í hverju hinar erlendu verðsveiflur voru fólgnar eftir sam-
þykkt Jónsbókar. Sjálfur tel ég mjög ósennilegt að verðlag erlendis hafi
almennt ráðið vaðmálsverði á íslandi en ætla ekki að fjölyrða um það. í
umræddu verki eru teknar upp ríkjandi skoðanir um efnið, eins og eðlilegt
er.
Birt er yfirlit yfir innflutningsvörur til landsins á 14. öld og er þar gert ráð
fyrir að íslendingar hafi flutt inn hrísgrjón, möndlur og krydd ma. Þetta er
reyndar tekið úr réttarbót sem Noregskonungur gaf út árið 1330 í Osló og
sendi til Björgvinjar en ekki er sýnt að hún eigi við ísland sérstaklega (bls.
131).19
í tengslum við verslunina er rétt að benda á að talið er sennilegast að
sekkjagjald hafi komist á eftir 1350 (bls. 178, 225). Það mun þó hafa komist á
fyrr því að pakkar höfðu líklega leyst sekki af hólmi í útflutningi þegar um
1320.
Hafnir og hafskip
Merkilegt er hversu mikið rúm hafskipahafnir fá í ritinu og er þar flest tínt til
°8 þó ekki farið lengra en fram til um 1400. Hér eru taldar með Eyrum, Gás-
um og Hvítárvöllum hafnir eins og Tálknafjörður, Önundarfjörður, Dýra-
fjörður, Skeljavík í Steingrímsfirði, Hrútafjörður, Siglufjörður, Holtsós og
Grímsárós hjá Stokkseyri og veit ég ekki til hvers, þessar hafnir eiga fátt skylt
með þremur fyrsttöldu. Grímsárós er aðeins nefndur í fornritum og í sam-
fímaheimildum er ekki getið skips í Holtsósi undir Eyjafjöllum eftir 1200 eða
þar um bil. Hér vantar líka mat á því hvað eigi að telja hafskipahöfn og
hvernig eigi að flokka þær. Sjálfur hef ég spreytt mig á þessu og td. talið til
hiðhafna Hraunhöfn á Melrakkasléttu og Rif þar sem vel hentaði að bíða
hyrjar. Hvorug þessara hafna fær að vera með hér en ég tel líklegt að Siglu-
fjörður hafi verið slík biðhöfn eða fjörðurinn verið notaður sem var fyrir skip
er|da aðeins getið þar skipa tvisvar á 14. öld. Hefði þá Siglufjörður gegnt
sviPuðu hlutverki og Þorgeirsfjörður handan við mynni Eyjafjarðar sem
®andamannasaga lýsir sem biðhöfn eða vari.
Þetta hafnatal vekur þá spurningu hvernig eigi að nota íslendingasögur sem
’eimildir um sögu hafna á tímabilinu 1264-1400. Holtsós (Holtavatnsós) er
uefndur Arnarbælisós og sagt í Njálu að þar hafi verið hafskip en það jafn-
8'ldir því ekki að siglt hafi verið í ósinn á shl. 13. aldar. Til þess er vitnað að
“"daniannasaga nefni Hrútafjörð sem hafskipahöfn og Gunnlaugssaga Skelja-
19 Sbr. Regesla Norvegica IV (1979), bls. 287.