Saga - 1990, Síða 228

226
RITFREGNIR
Að græta Kleio
í sambandi við erlend tengsl gagnrýnir Stefán nokkur veigamikil atriði í bók
undirritaðs, Gullna flugan (1987). í Gullnu flugunni er fjallað nokkuð ítarlega
um framboðsmál Ólafs Friðrikssonar í Vestmannaeyjum haustið 1923. Bent
er á hversu það framboð fór fyrir brjóstið á forystumönnum danskra krata og
að þeir hafi sett það sem skilyrði fyrir 5000 d.kr. láni að framboð Ólafs yrði
dregið til baka. Þeir gerðu það að skilyrði fyrir styrkveitingu að barátta
flokksins yrði á algjörlega sósíaldemókratískum grunni, bæði í ræðu og riti.
Traustar heimildir sýna að kosningastuðningur Dana var bundinn því skil-
yrði að Ólafur væri ekki í framboði. Hvort það hafi verið eina ástæða þess að
framboð hans var dregið til baka er raunar ekki ljóst, en á meðan aðrar heim-
ildir hafa ekki komið í ljós sem benda til annars má álíta að krafan sú hafi rið-
ið baggamuninn. í ritgerð sinni segir Stefán F. Hjartarson frá hjálp sem
danskir skoðanabræður veittu til prentsmiðju íslenskra jafnaðarmanna
[hvaðan sem hann hefur nú fengið þær upplýsingar!!] og kosningaáróðurs
„men denna hjálp medförde ej inblandning i de inre socialdemokratiska
partiangelágenheterna rörande exempelvis personval eller innehállet i den
förda politiken" (en þessari hjálp var ekki fylgt eftir með íhlutun í innra starf
sósíaldemókrata sem snerti t.d. kjör fulltrúa eða stjórnmálastefnu flokksins)
(bls. 129). Skömmu síðar segir Stefán frá kröfu Dana um að Ólafur yrði ekki
í framboði í Vestmannaeyjum, en nú bregður svo við að hann skýrir kröfuna
með því að Ólafur hafi ekki ennþá tekið afstöðu gegn kommúnistum. Hér
birtist lesendum hálf vandræðaleg þversögn. Því án tillits til pólitískra hug-
mynda Ólafs Friðrikssonar, var hér um danska íhlutun að ræða varðandi
kjör fulltrúa flokksins og jafnframt varðandi þær pólitísku áherslur sem hafð-
ar voru í frammi í alþingiskosningunum 1923. í þessu tilviki voru það Danir
sem skilgreindu það sem þeir kölluðu pólitík „fort pá absolut socialdemokra-
tisk Grundlag". Og sú skilgreining hlaut að byggjast á pólitískum hugmynd-
um hins hægfara danska flokks sem áttu rætur í öðru samfélagi þar sem ríktu
aðrar pólitískar hefðir en á íslandi þriðja áratugarins, sem forystumenn
danskra krata þekktu varla mjög vel til. Sennilegt er að brottvikning norska
Verkamannaflokksins úr skandinavísku samstarfi eftir að flokkurinn gekk til
liðs við Komintern sé grein af sama meiði og afskiptin af framboði Ólafs
Friðrikssonar 1923, þ.e.a.s. baráttu krata gegn kommúnistum, sem ber þó
ekki að skilja svo að kommúnistar hafi verið í hlutverki píslarvottsins.
Umfjöllun Stefáns um aðild Alþýðusambandsins að Alþjóðasambandi
sósíaldemókrata (SAI) og aðdraganda hennar er vægast sagt gagnrýnisverð.
Annars vegar oftúlkar hann mat undirritaðs á erlendum fjárstuðningi fyrir
pólitíska stefnumörkun íslenskra sósíaldemókrata. En látum það vera. Of-
túlkanir og mistúlkanir á verkum annarra eru og verða hluti sagnfræðinnar.
Hins vegar mistúlkar hann mikilvæga frumheimild svo kirfilega að ef bless-
unin hún Kleio tórir enn hefur hún vafalaust fellt angistartár.
I tilraunum sínum til að draga sem mest úr öllu hugsanlegu sambandi á
milli fjárhagsaðstoðar erlendra skoðanabræðra og aðildarumsóknarinnar
haustið 1926, gengur hann svo langt, að hann mistúlkar mikilvæga heimild