Saga - 1990, Page 239

RITFREGNIR
237
vegna er forvitnilegt að sjá hvernig til tekst þegar einn af þekktari rithöfund-
um þjóðarinnar sendir frá sér bók um sagnfræðilegt efni.
Birgir virðist reyna að beita aðferðum skáldskaparins við sagnfræðina og
tekst það að sumu leyti vel. Frásögnin rennur ljúflega fram og síldarsagan
verður samfellt ævintýri. Pjálfun Birgis sem rithöfundar nýtur sín hér til fulls
og frásagnargleðin kemst öll til skila, sérstaklega í síðari hluta bókarinnar
sem byggir að verulegu leyti á viðtölum við fólk sem vann í síld í eina tíð. í
hugum þessa fólks var síldin leikur, drekkhlaðnir bátar, sólskin, líf og fjör.
Síldin var Iíka happdrætti, fjárhættuspil eða er kannski nútímalegast að
segja að hún hafi verið lottó?
Hér kemur einn af göllum bókarinnar fram. Hún segir nefnilega miklu
minna af þeim sem stóðu haustin löng við að flokka síld sem stóðst ekki kröf-
ur kaupenda og hún segir ekki heldur frá þeim sem stóðu í brunagaddi við
að moka tunnustæður upp úr snjónum þegar kom að útskipun. Að þessu
leyti er myndin sem bókin gefur dálítið skökk. En glansmyndin er örugglega
sú sem þjóðin vill eiga og helst innrammaða uppi á vegg.
Bókin fékk mjög góða dóma í dagblöðum þegar hún kom út og gagnrýn-
endur DV og Morgnnblaðsins féllu í stafi af hrifningu. Sigurdór Sigurdórsson
segir í DV 4. desember: „Bók Birgis Sigurðssonar, Svartur sjór af síld, sem
kom út á dögunum er mikið rit og vandað um síldina og bókstaflega ailt sem
hana varðar hér á Iandi og víðar." Og Jóhanna Kristjónsdóttir segir í Morgun-
blaðinu 21. desember: „Engu að síður fannst mér þó öllu meiri veigur í hinni
sögulegu upprifjun og frásögnum af þeim sem í rauninni voru brautryðjend-
ur í að leiða síldina til þess öndvegis sem hún hefur skipað." Hvorugur rit-
dómarinn sá ástæðu til að gagnrýna sagnfræðileg atriði eða heimildanotkun
og leiðir það hugann að því hvert gildi snöggsoðinnar dagblaðarýni er þegar
fjallað er um bók sem þessa.
Þá er rétt að snúa sér að sagnfræðinni. Það verður að segjast eins og er að
hér fellur Birgir á prófinu og einkunn hans er næsta lág enda hefur hann
greinilega vanrækt heimavinnuna. Sjávarútvegssaga, ekki hvað síst síldar-
saga, er þess eðlis að vandað yfirlitsrit verður ekki hrist fram úr erminni á
nokkrum mánuðum svo nokkur mynd sé á. Hér þarf margra ára, ef ekki ára-
tuga, rannsóknir ef villufjöldi á að vera innan viðunandi marka. Síldarsagan
er nefnilega eins og síldin sjálf hið mesta ólíkindatól. Angar hennar teygja
sig svo ótrúlega víða og hún er svo margslungin að engu tali tekur. Pegar
fjallað er um langt tímabil, eins og hér er gert, verður vandinn enn meiri.
Fjöldi mynda prýðir bókina og er að þeim verulegur fengur þótt ekki séu
þær með öllu gallalausar. Peim virðist hafa verið safnað tilviljanakennt og
stundum virðist myndin hafa troðið sér inn í textann eingöngu af því að hún
var til. Flestar eru þær vel unnar en þó má benda á mynd af því fræga afla-
skipi Víði II. á bls. 294 sem er rangt kópíeruð og því spegilmynd.
Þegar kemur að myndatextum verður strax þyngra fyrir fæti og meira um
villur. Hér skulu nefnd þrjú dæmi. „Síldveiðar í Iagnet í sænska skerjagarð-
'num . . (Bls. 14.) Hér hlýtur öllum að vera ljóst að verið er að háfa úr
iandnót ef ekki snurpunót af frumstæðustu gerð. „Hér er síldinni landað á
vörubílspall. Þetta er árið 1957 . . ." Hér er svo sannarlega ekki verið að