SunnudagsMogginn - 25.04.2010, Blaðsíða 25

25. apríl 2010 25
anlega reynslu að lesandinn finnur ekki
snertiflötinn. Ég held að þetta sé vanda-
mál í bókmenntakennslu. Menn eru alltaf
að velja ljóð handa börnunum að lesa þar
sem hægt er að greina eitthvað, finna lík-
ingar, persónugervingar og myndlík-
ingar, en eru ekki að velja ljóð sem þeir fá
sjálfir gæsahúð af að lesa.“
Bók um skólakerfið
Ég veit að þú skrifar sögur úr raunveru-
leikanum sem þú lætur síðan prenta og
gefur vinum og kunningjum í tækifær-
isgjafir. Hefurðu hugsað þér að skrifa
skáldskap og gefa út á almennum mark-
aði?
„Ég kalla þessi skrif nostalgíu af svæsn-
asta tagi. Þetta er mest minningar úr
æsku minni. Maður sér hluti í öðru ljósi
núna en þegar þeir gerðust. Þótt þetta sé
að langmestu leyti sannleikanum sam-
kvæmt þá er þarna einhver skáldskapur.
Ég fylgi líka þeirri reglu að ef tvennum
sögum fer af einhverjum atburði þá skal
heldur hafa það sem skemmtilegra þykir.
Ég byrjaði á þessum skrifum árið 1994
og hef prentað nokkra pésa handa vinum
mínum. Ég er að safna saman í bók sem ég
ætla að gefa út eftir nokkur ár. Svo er ég
að skrifa fleira. Þar á meðal er nokkuð
stór bók um skóla. Hún er formuð í huga
mér og til í nokkrum drögum en ég ætla
að setjast niður og skrifa hana þegar ég er
hættur skólastarfi. Í þeirri bók ætla ég að
fjalla um skólakerfið og breytingar á því
og tek dæmi af mínu fólki. Föðursystir
mín settist í skóla í kjölfar fyrstu fræðslu-
laganna sem sett voru 1907. Ég á
skemmtilegar minningar sem ég skráði
eftir henni fyrir margt löngu. Síðan fór
föðurbróðir minn í skóla til Reykjavíkur
til að læra vélfræði en var látinn skrifa
ótal stíla um fornar norrænar hetjur, sem
sýnir hvernig hin gamla þjóðernislega
námskrá mótaði skólakerfið langt fram
eftir 20. öld. Einnig tek ég dæmi af sjálf-
um mér, legg dóm á skólakerfið og þær
gífurlegu breytingar sem hafa orðið.“
Hvaða breytingar eru þetta?
„Á síðustu tíu árum hefur grunn-
skólanemum fjölgað um þrjú prósent en
kennurum um 40 prósent og öðru starfs-
fólki skóla um rúmlega 60 prósent. Þetta
eru ótrúlegar tölur. Engin Evrópuþjóð
eyðir jafnmiklu fé til grunnskóla eins og
Íslendingar. Þess vegna er það áhyggju-
efni og rannsóknarefni hvers vegna við
komum ekki betur út úr alþjóðlegum
könnunum eins og Pisa.“
Leiðinlegt í skólastofunni
Hvað gerum við rangt í skólakerfinu?
„Starfsfólk menntavísindasviðs Há-
skóla Íslands er að gera rannsókn á náms-
leiða, og fylgja eftir ákveðnum hópi
þarna. Í ljós kemur að níu ára börnum
leiðist áberandi mikið í skólanum. Þá eru
þau bara búin að vera þrjú til fjögur ár í
skóla en eru samt orðin leið. Það er
greinilega eitthvað athugavert við það
sem við erum að gera í skólakerfinu. Þetta
þarf að skoða vandlega og kanna ástæður.
Ég hef einna mestar áhyggjur af
minnkandi læsi, sérstaklega hjá drengj-
um. Það er eitthvað í skólakerfi okkar
sem veldur því að strákar pluma sig ekki
nógu vel í skóla. Þeim leiðist meira en
stelpum og standa sig verr, og höfuðvígi
stráka, eins og stærðfræði og tölvufræði,
eru fallin. Strákar lesa miklu minna að
eigin frumkvæði en stelpur sem er
áhyggjuefni af því að allur velfarnaður í
lífinu byggist á því að maður sé vel læs.
Menn þurfa að vera læsir á tölur og geta
lesið leiðbeiningar og svo má ekki gleyma
mikilvægi yndislestrar, þess að geta sest
niður með bók og notið lestrarins, sem er
gríðarlega frjó starfsemi og mannbætandi
á allan hátt. Unglingar kynnast svo
mörgu í gegnum bækur og geta í gegnum
lestur sett alls kyns hluti í samhengi. Þeg-
ar ég var á sínum tíma að láta nemendur
mína lesa Sjálfstætt fólk þá fórnuðu mörg
stúdentsefnin höndum vegna þess að þau
höfðu aldrei áður lesið svona þykka bók.
En þegar nemendur fóru að lesa þá skorti
ekki skoðanirnar á persónunum. Ég held
að Bjartur í Sumarhúsum sé ein umdeild-
asta persóna bókmenntanna hjá fram-
haldsskólanemendum.“
Geturðu svarað því hvað sé góð
menntun?
„Besta skilgreining á menntun er í
kvæði eftir Stephan G. Stephansson:
Þitt er menntað afl og önd,
eigirðu fram að bjóða;
hvassan skilning, haga hönd,
hjartað sanna og góða.
Það er þetta hjartarit, sem ég kalla svo,
sem hefur týnst í fargani undanfarinna
ára. Siðvitið var einhvers staðar ofan í
skúffu. Nú þurfum við að endurheimta
það.“
Morgunblaðið/Golli
Sölvi Sveinsson: „Ég hafði
það fyrir reglu síðustu tíu ár-
in sem ég stjórnaði skóla að
ganga um tvisvar á dag og
spjalla við krakkana.“
’
Ef nám fer fram með hræðslu-
gæðum þá verður það ekki djúp-
stætt. Ég man frá minni skólatíð
að ég lærði heima hjá tilteknum kenn-
urum af því ég var hræddur við þá.
Þegar ég reyni að rifja upp hvað ég
lærði hjá þessum mönnum þá reynist
það vera harla fátt.