SunnudagsMogginn - 25.04.2010, Blaðsíða 30

30 25. apríl 2010
G
rikkland hefur nú í raun lýst sig í
greiðsluþroti. Það hefur formlega óskað
eftir að ESB og AGS taki yfir vandamál
landsins og þar með raunverulega
stjórn efnahagsmála þess. Þetta átti ekki að geta
gerst. Grikkland er í Evrópusambandinu og með
töfragjaldmiðilinn evru í stað síns eigin. Nú er talið
að þessi tvö atriði hafi ráðið mestu um hvernig
komið er. Eftir að evran varð gjaldmiðill Grikkja
treystu menn á þá mýtu að vaxtastig hlyti að verða
eitt og hið sama hjá þeim og öðrum bundnum við
þann gjaldmiðil. Og þannig varð það um hríð og
reyndar of lengi. Lánaframboð til Grikklands og
lánskjör voru hvorugt miðað við efnahagsástand
og greiðslugetu landsins sjálfs. Því var trúað að
viðmiðun við efnahagsveldið Þýskaland væri jafn
góð, enda nytu bæði löndin sömu myntar. Reynsl-
an sýnir að ógrynni lánsfjár á lágum vöxtum er
freisting sem fólk og fyrirtæki eiga bágt með að
standast. Skilaboðin í þeirri gósentíð eru:
„Gakk þú í sjóðinn og sæktu þér hnefa, unz sál
þín er mettuð og barmafull.
Það er ókeypis allt,
og með ánægju falt –
og ekkert að þakka, því gullið er valt.“
Og menn létu ekki segja sér þetta tvisvar. Sú saga
er einnig þekkt hér á landi. En í Grikklandi var hún
verri, því vegna evrunnar héldu gírugir að áhættan
væri nánast engin. Og þegar allt var komið í óefni
áttuðu stjórnvöld í Aþenu sig á að önnur hlið var á
peningnum evrunni engu betri. Þegar brostin ríki
þurfa að bjarga sér tekur myntin ekkert tillit til
þeirra. Gengi hennar lýtur þeim efnahags-
lögmálum sem eru til staðar í Þýskalandi og Frakk-
landi en ekki í smáríki í vandræðum. Þeir búa ekki
við mynt sem lagar sig að þeirri efnahagslegu stöðu
sem upp er komin. Hugsum okkur það til gamans
að Reykjavík og Ísafjörður byggju við sama
slökkvilið. Meðan allt væri með felldu gæti Ísa-
fjörður haldið því fram að það hefði aldrei í sögu
sinni búið við jafn öflugt slökkvilið. Átta stóra
slökkvibíla og tvo risastigabíla. Ekkert smátt
slökkvilið byggi við annað eins. En þegar bruninn
mikili varð í bænum kom í ljós að aldrei stóð til að
liðið færi út úr borginni, slangan náði ekki vestur
og ekkert vatn að fá.
Lítið hafa menn lært
Á meðan hinir föllnu bankar og stórfyrirtækin sem
áttu þá og átu þá réðu öllu í Samtökum atvinnulífs-
ins var gefin dagskipun um að nú skyldi berjast
fyrir inngöngu í ESB og upptöku evru. Útrás-
arsnillinga skorti enn meira lausafé. Ísland var of
lítið fyrir þá var stefið sem kyrjað var. Íslands-
stimpillinn var að sliga þá var hitt slagorð mann-
anna sem áttu eftir að stimpla sitt eigið land sem
unaðsland óreiðumanna. Þegar búið var að skrapa
bankana inn í skelina þá sneru þeir sér að lífeyr-
issparnaði landsmanna. Og þar var undanlátsemin
ótrúleg. Lán voru veitt út á bréf sem iðulega höfðu
ekki aðrar tryggingar en ímyndaðan styrk fyr-
irtækja mannanna sem öllu sigldu í þrot. Aðrir lán-
veitendur gættu sín betur og hlóðu veðlánum á
fyrirtækin svo lítið sem ekkert stóð eftir til að
mæta skuldunum við lífeyrissjóðina. Fólkið í land-
inu á rétt á að forystumenn Samtaka atvinnulífsins
og launþegahreyfingarinnar láti óháða aðila fara í
gegnum þessi mál öll. Lífeyriskerfi landsmanna er
eitt af því sem við Íslendingar höfum verið stolt-
astir af. Þar hafa menn fengið að vaða um síðustu
árin á skítugum skónum. Í skýrslu Rannsókn-
arnefndarinnar má ráða að stjórnendur lífeyr-
issjóða telja sig hafa verið beittir beinum og óbein-
um hótunum til að knýja fram lán og þeir hafi ekki
haft þrek til annars en að láta undan slíkum þving-
unum. Ekki þarf að undirstrika hina miklu alvöru
þessa máls og nauðsyn þess að það verði gert upp
af einurð og hreinskilni.
Þótt aðeins hafi örlað á að Samtök atvinnulífsins
hafi á síðasta fundi sínum sýnt skilning á að þau
þurfi að gera hreint fyrir sínum dyrum vantar þar
enn mikið upp á og sumar áherslur þeirra voru
með óþægilegan fortíðarfnyk.
Umræðan réttist af
Skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis er auðvitað
fjarri því að vera gallalaus. En hún hlaut að rétta
nokkuð af ruglaða umræðu sem hangið hefur
býsna lengi í þjóðfélaginu. Þar hafa fjölmiðlar lang-
stærsta vanskilamanns landsins auðvitað lagt lín-
una. En lengi hefur sætt furðu hve ríkisfjölmiðl-
arnir hafa dyggilega látið toga sig í þeirri línu.
Sjálfsagt hafa alkunnar stjórnmálaáherslur á þeim
bæ ráðið mestu um að svo hefur farið. Í rannsókn-
arskýrslunni og tengslum við umræðu um hana
hafa margvíslegar játningar fallið. Þá er ekki átt við
þær skrítnu afsökunarbeiðnir sem ímyndarfræð-
ingar hafa soðið saman handa skjólstæðingum sín-
um og ekki hafa orðið þeim til minnsta fram-
dráttar. Önnur atriði eru mun áhugaverðari.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir fyrrverandi formaður
Samfylkingar hefur afhjúpað tvo helstu gasprara í
hagfræðingastétt, svo þeir standa berrassaðir eftir.
Þeir sömu höfðu reynt að skapa af sér mynd eftir
hrun sem stangaðist á við allt sem menn þekktu til
hegðunar þeirra fyrir hrun. Meira að segja þarfir
leigupennar Baugs og bankakerfis settu sig á háan
hest og fengu til þess hjálp úr óvæntum áttum og
þóttust allt hafa séð fyrir um fjármálakreppu en
verið eins og rödd hrópandans í eyðimörkinni.
Athyglisverðasta játningin
En önnur nýleg játning er raunar enn athygl-
isverðari. Það er yfirlýsing Össurar Skarphéð-
inssonar að hugsanlegt sé að harka Samfylking-
arinnar gegn fjölmiðlafrumvarpinu fræga hafi
verið tilkomin vegna mögulegra tengsla við Baug.
Reykjavíkurbréf 23.04.10
Pandóruboxið kann að opnast