SunnudagsMogginn - 25.04.2010, Blaðsíða 39

25. apríl 2010 39
G
ullna reglan þekkist í flestum trúarbrögðum og heim-
spekikerfum heims, en alls staðar orðuð neikvætt:
„Gerðu ekki öðrum það sem þú vildir ekki þola.“ Grísku
heimspekingarnir kenndu svo, og einnig rabbínar Gyð-
inga, já og jafnvel í Indlandi og Kína má finna hina neikvæðu mynd
gullnu reglunnar: Þú skalt bara forðast að troða náunganum um
tær. Það er hins vegar umhugsunarvert að í munni Jesú er reglan
sett fram á jákvæðan hátt sem krafa um virka breytni. Hér er ekki
aðeins spurningin að forðast og sneiða hjá náunganum, og sýna
fyllstu varkárni, heldur hafa frumkvæði til góðs, auðsýna það við-
mót og hjálp sem maður vildi njóta af hálfu annarra. „Allt sem þér
viljið að aðrir menn gjöri yður það skulið þér og þeim gjöra.“ Það
sýnir hve Jesús leggur mikið upp úr mannlegum samskiptum. Sið-
fræði Jesú er samskipta-siðfræði. Farísearnir og fræðimenn töldu
hlýðni við forskriftirnar nægja. Jesús leggur þar á móti áherslu á að
Guð setti lögmálið mannsins vegna, í þágu lífs og auðnu manns og
heims. Það er sett lífinu til varnar en ekki til að kúga það og kremja,
þetta líf sem er svo auðsært og brothætt.
Jesús leggur áherslu á að lögmálið og spámennirnir m.ö.o. boð-
skapur Biblíunnar, boðskapur Guðs orðs, sé til að rjúfa þá firringu
og einsemd sem syndin hefur áskapað manninum og leiða mann til
samfundar við Guð og náunga sinn. Enginn lifir sjálfum sér. Viðmót
mitt vekur andsvar hjá öðrum, fas og framkoma bera oft á tíðum
skýrari skilaboð en orðin. Allt sem þú vilt njóta af hálfu annarra
skaltu því auðsýna þeim.
Ætlast ég til annars af öðrum en að fá að vera í friði fyrir þeim?
Nægir mér að láta náungann í friði? Það er fullkomlega rétt og sið-
ferðilega verjanleg afstaða, og út af fyrir sig alltaf æskileg samfélag-
inu. En hún nægir ekki að skilningi Jesú Krists. Þar er ekki nóg að
fylgja lögum og reglum. Fagnaðarerindi Jesú vill tengja fólk saman í
gagnkvæm samskipti sem hlúi að lífinu og því sem lífið eflir og bæt-
ir. Dæmisagan um miskunnsama Samverjann (Lúk. 10.25-37) er
áhrifarík útlegging þess: presturinn og levítinn sem litu undan og
gengu framhjá, jafnvel í hlýðni við forskriftir og lög, og Samverj-
inn, sá sem hlýddi kröfu hjartans sem knúði hann til að bregðast
við til hjálpar.
Í huga Jesú er kærleikur ekki fólginn í orðum einum heldur í
verki og sannleika. Hann færir boðið úr upphæðum hugsjónanna
og niður í dimman veruleika hversdagsins. Í orðum hans og verk-
um sjáum við það svo skýrt hvernig boðorð kærleikans birtist í
mannlegu lífi og veruleika. Þar sjáum við hversdagsleg fyrirbæri
eins og tryggð og trúmennsku í hinu litla, hjálpfýsi og örlæti, þar
sem ekkert fæst að launum fyrir nema óþægindin og erfiðið. Og svo
þetta, sem Jesús segir um þá snauðu, hungruðu, um fangann: „Það
allt sem þér gerðuð einu minna minnstu systkina ... það hafið þér
gert mér. (Matt.25. 40) Kærleikur er að sjá Jesú í náunganum, og
elska náungann eins og Jesú.
Tvíþætta kærleiksboðorðið setur Jesús fram sem samantekt lög-
málsins og spámannanna, það er alls sem ritningin kennir: „Elska
skalt þú Drottinn Guð þinn ...... og náunga þinn eins og sjálfan
þig.“ (Matt.22.37n) Það má reyndar þýða þetta „eins og sjálfan þig“
með: „hann er eins og þú“. Það gefur þessu svolítið annan keim.
Náungi þinn er eins og þú, manneskja eins og þú. Það er svo auðvelt
að horfa fram hjá því. Það er auðvelt að afgreiða náungann með
merkimiðum og flokkunarkerfum: „Þetta eru bara ….“ Það er eng-
inn hörgull á merkimiðunum.
Og ekki er síður auðvelt að afgreiða neyð náungans með alls kon-
ar skýringum. „Þetta er bara sjálfskaparvíti,“ „þetta er bara
karma,“„þetta er bara…“ osfrv. Kristur gefur ekki skýringar við
ráðgátu þjáningarinnar né finnur henni málsbætur, en hann nemur
staðar hjá þeim þjáða og reisir hinn lamaða og kennir okkur að gera
slíkt hið sama.
Gullna reglan minnir okkur á að náungakærleikur er ekki aðeins
tilfinningar, heldur líka viljaákvörðun. Tilfinningar okkar stjórnast
að miklu leyti af grundvallar-stefnumörkun persónuleikans. Þess
vegna er mikilvægt að ala börn upp við traust viðmið og reglur, sem
stuðli að sjálfsstjórn og tillitssemi, og svo hitt að temja sér ævina
alla kærleika og miskunnsemi, tillitsemi og háttvísi og aðrar
dyggðir í umgengni og samskiptum við aðra til að yfirvinna þyngd-
arlögmál sjálfselskunnar að hver sé sjálfum sér næstur. Óðurinn um
kærleikann í 1. Kor. 13 er mikilvæg áminning um það sem mestu
varðar í lífi og breytni, „Nú varir trú, von og kærleikur, þetta
þrennt, en þeirra er kærleikurinn mestur.“ Og í brjósti manns býr
samviskan og minnir á kröfuna sem rituð er á
hjarta manns, kröfuna að elska, virða,
koma eins fram við aðra og maður vildi
sjálfur njóta. Það varðar miklu að varð-
veita rödd samviskunnar og fylgja henni.
Gildi, siðgæði,
boð og breytni
V Hin virka umhyggja
Hugvekja
Karl Sigurbjörnsson
alvarlegar breytingar þurfa konurnar að
fara í svokallaðan keiluskurð. Þá er ysta
lag leghálsins skorið af með rafhníf.“
Á hverju ári fara um 300 íslenskar kon-
ur í keiluskurð. Kristján segir að þar sem
krabbameinsleit sé öflug hér á landi upp-
götvist forstigsbreytingar mjög snemma.
Þess vegna sé hægt að bregðast við með
úrræðum eins og keiluskurði áður en for-
stigsbreytingarnar hafi þróast í krabba-
mein. „Þegar forstigsbreytingar hafa síðan
þróast í krabbamein þá fer meðferð eftir
útbreiðslu sjúkdóms. Ef konan hefur mætt
reglulega þá er sjúkdómurinn oftast það
stutt genginn að unnt er að beita keilu-
skurði en hjá þeim sem hafa ekki mætt
þarf í flestum tilvika að fjarlægja leg og í
einhverjum tilvikum einnig geisla- og
lyfjameðferð.“
Fækkar fyrirburafæðingum
Reynir Tómas Geirsson, yfirlæknir á
kvennadeild Landspítalans, segir að bólu-
setning gegn veirunni geti einnig komið í
veg fyrir einhvern hluta fyrirburafæðinga.
„Rannsóknir hafa sýnt að ákveðin
fylgni er á milli keiluskurða og fyr-
irburafæðinga. Ef hafið yrði að bólusetja
allar stúlkur um 12 ára aldurinn myndi
keiluskurðum fækka verulega, eða úr 300
á ári niður í 70-80. Með því að bólusetja
væri hægt að koma í veg fyrir að konur
smituðust af veirunni í 60-70 % tilvika og
þeim sex fyrirburafæðingum á ári, sem
kannski má rekja til keiluskurða hér á
landi, mundi þá fækka í tvær.“
Hann segir að auðvitað séu sex tilfelli af
300 á ári ekki svo hátt hlutfall en það
muni um kostnaðinn fyrir samfélagið
vegna hvers fyrirbura. „Það myndi spara
fjölskyldum sem fyrir þessu verða mikla
erfiðleika og bjarga lífi barna sem annars
hefðu dáið eða skaddast, en það er auðvit-
að mikilvægast. En það munar líka um
þessi fjögur börn á ári sem þurfa dýra og
erfiða meðferð á vökudeildinni vegna fyr-
irburavandamála, stundum svo vikum
skiptir. Fyrirburi sem fatlast þarf mikla
þjónustu, kannski alla ævi. Það er auðvit-
að mjög viðkvæmt að tala um þetta í þessu
samhengi en í samfélagi eins og okkar ger-
um við auðvitað allt sem hægt er fyrir
börnin. Ég bendi á þetta í samhengi við
bólusetningarnar og þau rök að þær séu
dýrar í framkvæmd. Þegar dæmið er
reiknað til enda borga þær sig og við fáum
ávinning.“
Reynir bætir einnig við öðrum kostn-
aðarþáttum sem myndu dragast saman
vegna bólusetninga. „Með tímanum
þyrftu konur hugsanlega ekki að fara eins
oft í krabbameinsskoðanir þó nauðsynlegt
verði alltaf að halda þeim áfram og ef
keiluskurðum fækkar myndu sparast á
þriðja hundrað þúsund króna fyrir hvern
þann skurð sem ekki yrði framkvæmdur.“
talar um
inni. „Við vorum svo vel undirbúin eftir að
hafa verið þarna í heilan mánuð í algerri
óvissu. Hver dagur sem hún hélst inni í
maganum jók lífslíkur hennar. Læknarnir
voru alltaf að hrósa mér fyrir það hve já-
kvæð ég var. En ég var dauðhrædd hvern
einasta dag um að hún kæmi alltof
snemma og var viðbúin því að það gæti
verið sá dagur sem ég myndi missa hana.
Ég vissi að ef hún næði að vera inni í 28
vikur værum við komin yfir mestu áhætt-
una og lífslíkurnar strax betri. Ég var því
bara þakklát fyrir hvern einasta dag sem
hún hélst inni.
Hún fæddist síðan eftir 29. vikna með-
göngu. Þegar hún fæddist heyrði ég hana
gráta en það sýnir heilbrigði svo mér
fannst gott að heyra í henni. Ég var samt
svo ótrúlega hrædd og átti erfitt með að róa
mig niður. Við fengum að sjá hana örstuttu
eftir að hún fæddist og leyfði læknirinn
okkur að koma aðeins við hana með
nokkrum fingrunum áður en hann fór með
hana upp á vökudeild.“
Uppi á vökudeild var dóttir þeirra tengd
við alls konar tæki og fékk öndunaraðstoð
með síblásturstæki. „Það er kannski skrýt-
ið en ég varð svo róleg þegar ég sá hana
liggja þarna tengda við öll þessi tæki.
Kvíðinn sem hafði verið á meðgöngunni
um að missa hana var farinn og ég var bara
svo glöð að sjá hana heila á húfi. Þarna var
hún svo í 2 mánuði þangað til við gátum
farið með hana heim.“
Saumur við leghálsinn
Drífa segir að dóttir sín sé alheilbrigð og
þetta hái henni ekki í dag. „Hún var mjög
létt sem ungbarn og seinni til að byrja að
ganga en það er eðlilegt með fyrirbura.
Hún var einnig með astma fyrstu tvö árin
en hann hvarf svo. Ég geri mér auðvitað
grein fyrir því hve heppin ég var. Ég las
einmitt skýrslu frá þessu ári, árið 2005, og
sá hve margar konur hefðu misst barnið
sitt út af leghálsbilun, það var aðal orsökin.
Þegar Drífa gekk með næsta barn sitt var
fylgst vel með henni og var settur saumur
við leghálsinn til þess að styrkja hann. „Sú
meðganga var reyndar líka styttri en eðli-
legt er. En hún náði samt upp í 37 vikur og
er það talið vera vegna saumsins sem sett-
ur var í til að halda leghálsinum saman.
Dóttir mín átti við öndunarörðugleika að
stríða við fæðingu og var því sett í hita-
kassa en þar var hún bara í nokkra
klukkutíma þangað til hún fékk að koma
til okkar í Hreiðrið. Daginn eftir gátum við
síðan farið með hana heim.“
„Ég veit að ég er mjög heppin miðað við
margar aðrar konur sem hafa fengið leg-
hálsbilun. Ég held að dóttir mín væri ekki á
lífi í dag ef Hildur Harðardóttir læknir
hefði ekki verið á vakt þegar ég kom í
skoðun og tekið þetta svona alvarlega. Við
ákváðum líka að skíra dóttur okkar í höf-
uðið á henni.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg