SunnudagsMogginn - 23.05.2010, Blaðsíða 19

til að svara fyrirspurnum þeirra og koma
þannig í veg fyrir tilefnislausar áhyggjur.
„Íslenska fjölskyldunetið hefur löngum
verið þétt, ekki síst þegar á reynir, eins og
undanfarna mánuði. Öflugt forvarnarstarf
hefur farið fram hér á landi á und-
anförnum 10 árum í samvinnu ríkis,
sveitafélaga, rannsakenda og fagfólks á
vettvangi. Áhersla þessa starfs hefur
meðal annars falist í því að auka samveru
og stuðning fjölskyldna auk þess að efla
skipulagt félags- og tómstundastarf.
Rannsóknir hafa sýnt að þessir þættir eru
veigamiklir þegar spá á fyrir um líðan og
hegðun ungmenna. Það má því ætla að
grunnurinn sé sterkari fyrir vikið til að
mæta áföllum.“
Eðli málsins samkvæmt glíma fleiri
ungmenni nú við atvinnumissi foreldra en
áður. Árið 2006 höfðu 5% nemenda í 9. og
10. bekk upplifað atvinnumissi foreldris
en 12% í fyrra. Það hlutfall reyndist
óbreytt að þessu sinni árið 2010. Nið-
urstöðurnar gefa til kynna að atvinnu-
missir foreldra auki líkur á vanlíðan ung-
menna, sér í lagi þeirra sem upplifa lítinn
stuðning og ágreining eða rifrildi á heim-
ili. Bryndís Björk segir það því mjög mik-
ilvægt fyrir foreldra að veita börnum sín-
um eins mikinn stuðning og hægt er við
slíkar aðstæður og að forðast ágreining og
rifrildi á heimili.
Rífast ekki meira en áður
Sérstaklega er spurt um ágreining á heim-
ilum og rifrildi við foreldra. Niðurstöður
sýna að rifrildi við foreldra hafi lítið aukist
frá 2006 og fjöldi unglinga sem orðið hef-
ur vitni að rifrildum foreldra sinna hefur
lítið sem ekkert aukist á sama tímabili.
Árið 2006 sögðust 29% hafa rifist við for-
eldra sína, 24% í fyrra og 31% nú. 12%
höfðu orðið vitni að rifrildi foreldra sinna
2006, 11% 2009 og 13% í könnuninni í
vor.
„Það er mjög jákvætt að rifrildi á heim-
ilum virðast ekki hafa færst í vöxt enda
geta þau haft afdrifaríkar afleiðingar á líð-
an barna og ungmenna,“ segir Bryndís
Björk.
Einnig var spurt um upplifun ung-
menna á fjárhagsstöðu foreldra sinna og
sögðu 4,5% þá oft eða nær alltaf skorta
næga peninga fyrir nauðsynjum, svo sem
mat, húsnæði og síma. Þetta hlutfall var
4,2% 2006 sem er óveruleg breyting.
Nokkuð aukinn fjöldi svaraði hins vegar
spurningu þess efnis hvort foreldrar
þeirra væru oft eða nær alltaf fjárhagslega
illa staddir játandi, 6,6% á móti 5,5% í
fyrra og 3,9% árið 2006.
Samanburðurinn við vinina
Það að hafa minna milli handanna þarf, að
mati Bryndísar Bjarkar, ekki endilega að
hafa slæm áhrif á líðan unglinga, sér-
staklega ef sama gildir um vinina. Sam-
anburðurinn við þá er það sem skiptir
máli frekar en fjárhagurinn í sjálfum sér.
Í góðærinu fyrir hrun kom fram á sjón-
arsviðið hópur manna sem hafði umtals-
vert betri tekjur en þorri almennings og
barst jafnvel á. Jöfnuður er meiri í dag og
Bryndís Björk metur það svo að sú stað-
reynd geti haft jákvæð áhrif á líðan ung-
menna. Erfitt sé að miða sig við fólk sem
getur leyft sér mun meira en maður sjálf-
ur. „Samanburðurinn er í sumum til-
vikum hagstæðari í dag en hann var áð-
ur,“ segir hún. „Í þessu sambandi má þó
ekki missa sjónar af þeim hópi barna sem
búa við fátækt eða mörk fátæktar á Ís-
landi. Þau börn eru í mikilli áhættu og
þurfa sérstaka athygli og aðstoð í sam-
félaginu í dag. Mikilvægt er að tryggja öll-
um börnum og ungmennum á Íslandi við-
unandi lífsgæði. Í þessum tilvikum getur
stuðningur foreldra, vina, nágranna,
skóla og félagsstarfs skipt sköpum.“
Spurð hvort það hefði þá mögulega get-
að haft slæm áhrif á líðan og hamingju ís-
lenskra ungmenna hefði efnahagsundrið
ekki reynst loftbóla segir Bryndís Björk
erfitt að meta það.
Þunglyndi aukist lítillega
Þunglyndi og kvíði hafa verið vaxandi
vandamál í hinum vestræna heimi og á
árunum 1997 til 2006 jukust einkenni
kvíða marktækt meðal fjórtán og fimmtán
ára ungmenna á Íslandi. Á sama árabili
jukust einkenni þunglyndis marktækt
meðal stúlkna í þessum aldurshópi.
Spurt er sérstaklega um þunglynd-
iseinkenni í rannsókninni og stuðullinn
fyrir drengi hefur haldist nær óbreyttur
allan þennan áratug. Stuðullinn er hærri
hjá stúlkunum. En það hafa niðurstöður
sýnt í flestum menningarheimum að kon-
ur séu líklegri til að þjást af þunglyndi en
karlmenn. Athygli vekur hins vegar að
stuðullinn var aðeins hærri 2006, meðan
góðærið var í algleymingi, en í fyrra 2009.
Þá verður aftur lítillar aukningar vart
meðal stúlkna frá 2009 til 2010. Þróun í
kvíðaeinkennum er svipuð. Einkenni
kvíða hafa þannig aukist lítillega hjá
drengjunum og stúlkum frá aldamótum.
Hins vegar standa einkennin að mestu í
stað milli áranna 2006 til 2010. Bryndís
Björk dregur þá ályktun af þessu að efna-
hagsástandið hafi a.m.k. hvorki haft
veruleg áhrif á þunglyndis- né kvíðaein-
kenni íslenskra ungmenna almennt. Í ljósi
niðurstaðna undanfarinna ára sé hins
vegar tilefni til að veita þróun þunglyndis
og kvíða meðal unglingsstúlkna sérstaka
athygli og rannsaka mögulega orsaka-
þætti í því sambandi.
Bryndís Björk á lokaorðið: „Það þarf
þrautseigju til að líða og ganga vel þrátt
fyrir áföll eða erfiðleika. Þrautsegja er
mjög verðugt markmið fyrir einstaklinga
jafnt sem samfélög. Rannsóknir hafa sýnt
að þrautseigja byggir á hversdagslegum
en mikilvægum persónulegum og fé-
lagslegum þáttum, svo sem úrlausn-
armiðuðu hugarfari, góðu sjálfsmati,
sterkum tengslum við samfélagið og síð-
ast en ekki síst stuðningi fjölskyldu og
vina. Íslendingar eru greinilega þrautseig
þjóð.“
Gleðin var fölskva-
laus í sumarbúðum
hjartveikra barna á
Laugarvatni síð-
asta sumar.
Upp til hópa liggur vel á ís-
lenskum ungmennum, sam-
kvæmt rannsókninni. Myndin
er tekin á Samfés-hátíðinni.
Morgunblaðið/Ómar
’
Það að hafa minna
milli handanna þarf,
að mati Bryndísar
Bjarkar, ekki endilega að
hafa slæm áhrif á líðan
unglinga, sérstaklega ef
sama gildir um vinina.
Samanburðurinn við þá er
alltaf miðlægur.