SunnudagsMogginn - 23.05.2010, Blaðsíða 49

23. maí 2010 49
hann: „að skrifa er að draga fram í ljósið
það sem býr í skuggunum af því sem við
vitum,“ segir hann í fyrsta bindinu.
Ein leið til að gera þetta er að leita hins
smáa í hinu stóra, fegurðarinnar í
hvunndeginum. Knausgård trúir því að
mikil bókmenntaverk haldi sig á mörk-
um þess litla eða lága og hins mik-
ilfenglega. Í bókunum fjallar hann um
það sem hann kallar „merkingarþrungin
augnablik“ en það eru atburðir sem hafa
mikla þýðingu fyrir hann og eru hlaðnir
af merkingu. Hann nefnir sérstaklega
dauðann, ástina, fæðinguna og skrifin.
Knausgård er gagnmenntaður maður
og í bókunum eru langir kaflar þar sem
hann ræðir heimspekilegar spurningar og
dýpkar og greinir myndlist og bók-
menntir. Eitt af sérkennum verksins er
einmitt fjölbreytni þess í stíl jafnt og efni.
Tungumálið er fjölbreytilegt á þann hátt
að það er útúrdúrasamt, nákvæmt og
sýnir hugrenningatengslin í sund-
urgreinandi köflunum en einfaldara og
gagnorðara í hversdagsköflunum. Það er
fallegt og tælandi um leið og það getur
verið beinlínis fáránlega klisjukennt, sér-
staklega í samtölunum. Verkið lýsir jöfn-
um höndum hinum fögru listum og upp-
þvottinum við eldhúsbekkinn.
Atburðum er lýst í smáatriðum og á
næstum gegnsæjan hátt, það er eins og
horft sé á þá bæði ofan frá og neðan og
þeim lýst jafn hratt og tíminn líður, eins
nálægt veruleikanum og komist verður.
Girðingarnar milli mín og þín
Norski höfundurinn Kjartan Fløgstad
ásakaði skáldsöguna einu sinni fyrir að
„breyta lífinu í örlög.“ Hann vann mark-
visst að því, á pólitískum forsendum, að
leysa upp hið sígilda form skáldsögunnar.
Knausgård gengur líka langt í að leysa
upp byggingu hinnar hefðbundnu skáld-
sögu, en hjá honum fjallar upplausnin í
stíl og byggingu frekar um persónulega
en pólitíska frelsun, um það að skrifa sig
frá sálfræðilegum áföllum bernskunnar
og járngreipum föðurins. Í ritgerð sem
hann skrifaði um Sult eftir Knut Hamsun
árið 2008, lýsir hann því hvernig Hams-
un tekst, með því að leysa upp hin hefð-
bundnu form, að búa til tungumál sem er
svo sveigjanlegt að það flytur hann hvert
á land sem hann vill. Hann segir: „Í þess-
um hluta sleppir sögumaðurinn alveg
tökum á aðalpersónunni, eða kannski er
réttara að segja að hann renni alveg sam-
an við hann, þeir tveir verða eitt, allt bil á
milli þeirra er upphafið. Í röddinni sem
þá verður til, er ekkert fals, og í næstum
ævintýralegri mýkt hennar sem lagar sig
að öllum hreyfingum hugsunarinnar,
heppnast Hamsun að smjúga undir þær
girðingar sem reistar hafa verið milli vit-
undar og miðlunar hennar, minnka bilið
milli skriftar og hugsunar, með því að
fjarlægja allt annað en líkindin milli
þeirra, sem verða skýrari því fyrr sem
maður byrjar. Til að ná þessu, til að byrja,
þarf að hætta allri sjálfsritskoðun. Það
kostar mikið, áhættan er mikil en árang-
urinn er mikilfenglegur, eitt skref nær
hinni fullkomnu nánd við hugsanir
manneskjunnar, sem er jú það næsta sem
skriftin getur komist því að sameinast
heiminum.“
Í greinargerðinni þegar Knausgård var
tilnefndur til Bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs segir meðal annars:
„Það sem Barátta mín vill gera er varla
hægt að kalla annað en stórmennsku-
brjálæði. Verkefnið er ótrúlega metn-
aðarfullt og tekin er mikil áhættu. Það er
þeim mun ánægjulegra að verkið skuli
standa undir væntingum.“
Sprengikrafturinn í Baráttu minni
liggur að mínu viti á milli trúarinnar á hið
sveigjanlega, mjúka tungumál annars
vegar og hinnar ströngu kröfu um að
sannleikurinn muni gera yður frjálsa hins
vegar. Það má kannski hafa það til marks
um sveifluna í þessu verki að titillinn á
þessari fallegu og stórbrotnu skáldævi-
sögu vísar til bókar sem kalla má um-
deildasta verk allra tíma.
Dagný Kristjánsdóttir þýddi
’
Knausgård vill
ekki bara lýsa
veruleikanum
heldur sýna hann: „Að
skrifa er að draga fram í
ljósið það sem býr í
skuggunum af því sem
við vitum.“
Norski rithöfundurinn Karl Ove Knausgård er væntanlegur hingað til lands í næstu viku.