Ný saga - 01.01.2000, Blaðsíða 28

Gunnar Karlsson
Yfirlitsrit um
sögu eru ferjur,
og því aðeins
fer vei um
efnisatriði í
þeim að þeir
sem stjórna
ferðinni hafi
hörku til
þess að loka
landganginum
tímanlega
AF
BÓKUM
varla undir því að vera tekin fram tvisvar og
rædd í svona löngu máli. Hér skortir einfald-
lega svolítið upp á framsetningarhátt, ekki að
efnisval sé óhæfilegt í riti af þessu tagi.
Víða snýst fyrsta bindi kristnisögunnar
nokkuð mikið um ólíkar skoðanir fræði-
manna á söguefninu, og meðan lesendum er
haldið utan við efnisatriðin í ágreiningi þeirra
held ég að fæstum þyki hann skipta miklu
máli. En að glíma við að álykta af óljósum og
knöppum heimildum er leikur sem höfðar til
margra. Því skiptir oft meira máli í yfirlitsriti
að birta heimildir en segja hvað fræðimenn
hal'a ályktað al' þeim.
Það kemur auðvitað fyrir aðra höfunda
líka að skauta of hratt yfir fræðileg álita-
mál þannig að þau missa mikið al' gildi sínu.
Þannig segir Gunnar F. Guðmundsson (II,
bls. 242);
Erfitt hefur verið að skera úr um það með
l'ullri vissu hvort Liljuskáldið sé í raun og
veru sá bróðir Eysteinn sem refsað var,
ásamt fleirum, árið 1343 fyrir að hafa barið
á ábóta sínum í Agústínusarklaustrinu í
Þykkvabæ og skýtur al'tur upp kollinum
sem umboðsmaður biskups tengdur
Ágústínusarklaustrinu í Helgisetri í Nor-
egi. Hafi svo verið kemur merkasta trúar-
skáld Islendinga á miðöldum, og ef til vill
allra tíma, úr hópi Ágústínusarmunka.
Síðan er ekki einu sinni vísað í grein Gunnars
Finnbogasonar sem hefur fjallað um málið,6
hvað þá að lesendum sé gefinn kostur á að
spreyta sig á þessu skemmlilega álitamáli.
Ofl má auðvitað búast við að heim-
ildastudd frásögn taki meira rúm en hin, en
því verður þá að mæta með því að taka færri
efnisatriði til meðferðar. Enginn segir alla
söguna hvort sem er, og því stendur endan-
lega á litlu hvort 10 eða 20% fleiri eða færri
efnisatriði komast inn í ritið. Yfirlitsrit um
sögu eru ferjur, og því aðeins fer vel um efn-
isatriði í þeim að þeir sem stjórna ferðinni
hal'i hörku lil þess að loka landganginum tím-
anlega.
Skyll er að bæta því við að auðveldara er
að gefa þetta heilræði en halda, það veit ég af
eigin reynd. Hins vegar hef ég trú á að l'ræði-
mannahópurinn tileinki sér smám saman
hælni til að fást við vandamál eins og lengdar-
vandann með því að ræða þau og skoða
hvernig höfundar hafa komist frá glímunni
við þau.
Umburðarlynd ritstjórn
Ritstjórn kristnisögunnar vann leik sinn á
tíma; sigur hennar var að koma ritinu út í
tæka tíð. Að sumu leyti kann það að hafa
komið niður á ýmiss konar samræmingu elnis
og fræðilegu nostri við það. Strangt tekið
hefði ritstjórnin auðvitað átt að hreinsa út
eillhvað af þeim endurtekningum efnisatriða
sem ég nefndi um örfá dæmi áðan og rakti til
þess að hafa fjölda sérlræðinga að verki. Þá
hefur ritstjórnin látið sér í léttu rúmi liggja
þótt höfundar hafi ekki samræmi um hvaða
útgálur fornrita þeir nota og vísi ekki ævin-
lega í þær útgáfur sem standa hæst í fræði-
legum metorðastiga. Hjalti Hugason notar
útgáfu Bókmenntafélagsins frá 1858 af
Hungurvöku og lætur sem hann vili ekki af
afskaplega lræðilegri útgáfu Jóns Helgasonar
26