Ný saga - 01.01.2000, Blaðsíða 85

Mynd 3.
Safnahúsið við Hverfisgötu hýsti
áður ýmis söfn íslenska þjóðríkisins,
en hefur nú fengið nýtt hiutverk
sem Þjóðmenningarhús.
menningunni hafa stjórnvöld skapað miðlun
sögu og menningar nýjan vettvang en jafn-
framt skapað sjálfum sér og öðrum vetlvang
til að tengja sig virðuleika hússins og því sem
þar er boðið upp á.
En það er ekki einungis með tengingu
l'undaaðstöðu og sögusýninga sem ríki og þjóð-
nrenning eru bundin einingarböndum í Þjóð-
menningarhúsinu. Myndmál þjóðríkisins birt-
isl með ýmsum hætti í húsinu. Sú sjálfsmynd,
sem menntamálaráðherra telur þurfa skerp-
ingar við, er sjálfsmynd íslendinga sem þjóð-
ar. Frá því sjónarhorni má lesa sig í gegnum
sýningarhús íslenskrar sögu og menningar.
Kjörgripir þjóðarinnar
Lestrarsalurinn gamli, sem nú heitir bókasal-
urinn, er eins og nafnið gefur til kynna helg-
aður bókinni en þar eru til sýnis „mörg af úr-
valsritum íslenskrar bókmenningar frá upp-
hal'i prentlistar á 16. öld til nútímans".2 í huga
þeirra sem sóttu Landsbókasafnið í gamla
daga er þessi salur hjarta hússins og í vissum
skilningi er hann það enn.
Bækurnar eru kannski hvað alþýðlegastar
þeirra hluta sem ællaðir eru til að efla sjálfs-
mynd þjóðarinnar í Þjóðmenningarhúsinu.
Bókin hefur líka verið í minningu þjóðarinn-
ar tákn hennar l'rá miðöldum lil samtímans.
Jafnvel liinn aumasti kotbóndi sem flúði fóst-
urjörð sína til Vesturheims á 19. öld tók með
sér bækur: Bókin og íslendingurinn eru óað-
skiljanleg mynd. Það er því eðlilegt að bækur
séu í hjarta hússins. En ólíkt þeirri menning-
arstofnun sem húsið hýsti áður eru bækur
Þjóðmenningarhússins ekki ællaðar til lesturs
því þær eru vandlega lokaðar bak við gler.
Bækur sem ekki er hægt að fletta eru tákn-
rnyndir, íkonar. Og hér er bókin líka höfð til
sýnis sem tákn, tákn um þann menningararf
sem gerði sjálfstæði þjóðarinnar mögulegl. í
texta þeirra er tungumálið varðveill hreinast
- fyrirmyndir hins talaða orðs sem er alltal'
ófullkominn eftirbátur hinnar raunverulegu
íslensku. An bóka hel'ðu íslendingar glatað
sérstöðu sinni og þjóðerni. Bækur eiga því
skilið að vera settar í öndvegi, bak við gler.
í þremur minni sölum inn af bókasalnum, í
austurenda hússins, eru sýningarnar „Ríkis-
tákn og þjóðlitir Islands“, „íslenskur gjald-
miðill“ og „Island á gömlum landakorlum".
Þarna er stel'nt saman þeim táknum sem hvað
augljósast minna á Island sem ríki.
Á sýningunni „Ríkistákn og þjóðlitir ís-
lands“ eru samankomin helstu opinberu tákn
þjóðríkisins, skjaldarmerkið og fáninn - og
saga þeirra sögð. Á sýningunni er líka fálka-
orðan - heiðursmerki þeirra sem hafa staðið
sig óvenju vel í að vinna þjóðinni gagn. í
þessu musteri þjóðartákna er kannski helst að
maður sakni þess að heyra ekki þjóðsönginn
óma.
Mynd 4.
Bækurnar eru
kannski hvað
alþýðlegastar þeirra
hluta sem ætlaðir
eru til að efla
sjálfsmynd þjóðar-
innar í Þjóðmenn-
ingarhúsinu.
Mynd 5.
Davíð Oddsson
forsætisráðherra í
ræðustól við vígslu
Þjóðmenningar-
hússins.
83