Ný saga - 01.01.2000, Síða 40

Rósa Magnúsdóttir
Mynd 11.
Undirskríft Fulbríght-
samningsins 1957.
Fremrí röð f.v.:
Guðmundur I.
Guðmundsson
utanríkisráðherra,
John J. Muccio
sendiherra Banda-
ríkjanna og Gylfi Þ.
Gíslason mennta-
málaráðherra.
Aftari röð: Henrik
Sv. Björnsson, Páll
Ásg. Tryggvason,
Carl H. Paterson,
William Gibson,
Knútur Hallsson og
Birgir Thorlacius.
leikaranna: „Tatjana Nikolaéva og Jane Carl-
son geta rétt hvor annarri höndina...",68 en
nú sáu Bandaríkjamenn svart á hvítu mögu-
leikana sem hámenningin bauð upp á fyrir
kröfuharða íslenska áhorfendur. Til að vinna
gegn efasemdum íslenskra menntamanna um
bandaríska menningu hófu Bandaríkjamenn
því að beila sér frekar fyrir heimsóknum
bandarískra lista- og menntamanna til ís-
lands.6y íslenskir menntamenn voru vand-
ræðagripir í augum Bandaríkjamanna þar eð
þeir þóltu allt of hallir undir kommúnisma.
Heimsóknir þeirra Tatjönu Nikolaévu og
Jane Carlson vöktu mikla athygli og sérstak-
lega þar eð þær voru á landinu á sama tíma.
Menningarsendinefndir frá Sovétríkjunum
komu fyrst til íslands árið 1951 og voru ætíð
mest áberandi þátturinn í starfi MÍR. Islensk-
ar sendinefndir til Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna vöktu einnig athygli á íslandi þar eð
flestir ferðalanganna skrifuöu greinar í blöð
og tímarit um reynslu sína og upplifun er
heim var komið.
Tíu árum eftir stofnun MÍR horfði Kristinn
E. Andrésson til upphafsáranna og lýsti því
yfir að menningarsamkeppni Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna hefði gjörbreytt íslensku
menningarlífi. Reyndar eignaði hann MÍR
allan heiðurinn af breyttu menningarlands-
lagi Islands og taldi starf félagsins hafa orðið
til þess að Bandaríkjamenn hleyptu af stokk-
unum menningarstríði.
Upplýsingaþjónusta Bandaríkjanna í Reykja-
vík hóf að kynna sér aðferðir MÍR og líkja
eftir þeim: hóf að bjóða hingað menntafólki,
skipuleggja ókeypis kvikmyndasýningar, sjá
um dreifingu bóka og upplýsingaefnis og
senda bestu lislamenn sína lil Islands. Islend-
ingar tóku bandarískum listamönnum vel,
en aðeins nokkrir þeirra voru jafn góðir og
sovésku listamennirnir og örl'áir unnu sér
hylli íslensku þjóðarinnar.70
Það er rétt hjá Kristni að aðstreymi lista-
manna jókst eftir að MÍR tók til starfa enda
er hægt að miða upphaf skipulagðrar menn-
ingarbaráttu við stofnun félagsins. MÍR vann
á með starfsemi sinni og sannaöi gildi sitt og
að mati félagsmanna MIR var mesta viður-
kenningin fólgin í því að Bandaríkjamenn
hófu einnig að nýta hámenningu í áróðurs-
skyni á Islandi. Það má þó ekki gleyma því að
menningarhernaður, þ.e. áróður sem rniðar
að eflingu vináttu-, menningar- og efnahags-
tengsla, hefur lengi verið hluti af utanríkis-
stefnu stórvelda en menningaráróður hefur
aldrei verið einangraður þáttur utanríkis-
stefnu.71 Ríkisstjórnir nota áróðurs- og upp-
lýsingastarf lil að réttlæta aðgerðir sínar á
öðrum sviðum og beita þeim aðferðum er
best henta hverju sinni til að auka skilning og
traust þjóða á athöfnum sínum á alþjóðavett-
vangi.72 Bandaríkjamenn hófu að beila skipu-
lagðri áróðursstefnu í fyrri heimsstyrjöld og
upphaflegt markmið upplýsingarstarfsemi
Bandaríkjanna var að draga fram kosti
bandarísks lýðræðis og bæla ímynd lands og
þjóðar á erlendum vettvangi.73 Árið 1950
breyttust þessi viðhorf er Harry S. Truman
Bandaríkjaforseti hóf áróöursherferð gegn
kommúnisma er hann kallaði Ccimpciign of
Truth, eða sannleiksherferðina. Nú skyldi
afhjúpa „friðaráróður" Sovétríkjanna og
andkommúnískur áróður tók völdin.74 Þessi
stefna fékk byr undir vængi eftir að Kóreu-
stríðið hófst í júní árið 1950.
Hlutverk Upplýsingastofnunar Bandaríkj-
anna var að kynna landið sem fulltrúa frelsis,
friðar og framfara í heiminum. Allan sjötta
áratuginn var unnið að því að skapa Banda-
ríkjunum ímynd lýðræðis og stöðugleika75 og
tefla þeim fram sem andstæðu við þjóð-
félagskerfi Sovétríkjanna, með hvössum
andkommúnískum áróðri. Því er nokkuð ljóst
að þó að MÍR menn, með Krislin E. Andrés-
38