Ný saga - 01.01.2000, Page 53

Snorri og bræður hans
valdaformgerð samlelagsins, ásaml þeim
hugtökum hans sem skýra hvernig þessum
tengslum er háttað, eru því eitt meginfram-
lag hans til félagsfræði nútímans. Þau eru
einkar áhugaverð fyrir þann sem fæst við
bókmenntasögu. Ástæðan fyrir því er sú að
þau skapa nýjan grundvöll til að skilja sam-
band bókmenntasköpunar og samfélags-
gerðar, og hefur Bourdieu sjálfur vísað veg-
inn í því sambandi með rannsóknum sínum á
verkum Gustaves Flauberts, skáldsöguhöf-
undar frá síðari helmingi 19. aldar.10 Velta má
l’yrir sér hvort hugtök Bourdieus séu nothæf
til að skýra löngu liðinn veruleika samfélags
sem er mjög ólíkt iönvæddum þjóðlelögum
síðustu tveggja alda. Ég tel að svo sé og vona
að eftirfarandi tilraun til að láta þau varpa
Ijósi á framgang og átök Sturlusona muni
sannfæra lesendur um að hér sé komin leið
sem vert sé að kanna betur í rannsóknum á ís-
lensku miðaldasamfélagi.
Efnahagslegt auðmagn
Þótt kenning Bourdieus byggi á þeirri megin-
hugmynd að hinar ýmsu tegundir auðmagns
vinni saman á óaðgreinanlegan hátt, er hent-
ugt að fjalla um hverja þeirra fyrir sig. í fljótu
bragði má ætla að efnahagslegt auðmagn sé
undirstaða annars konar auðmagns og því er
sjálfsagt að byrja á því.
I nýrri bók urn höfðingjaveldi á Islandi á
þjóðveldistímanum fjallar Jón Viðar Sigurðs-
son um grundvöllinn að veldi höfðingja, m.a.
um efnahagslega undirstöðu þess. Telur Jón
að skipta megi tekjulindum goða og höfðingja
í fjóra llokka:
• þingfararkaup sem þingmenn þeirra greiddu
þeim, og aðrar sambærilegar greiðslur;
• þóknanir fyrir að taka að sér málarekstur í
umboði annarra;
• ránsfengur, t.d. eigur óvina gerðar upptæk-
ar eftir sigur í orruslu;
• tekjur af búum höfðingjanna sjáll'ra eða
staða sem þeir réðu yfir.11
Jón er á þeirri skoðun að síðasttaldi flokkur-
inn hafi skipt langmestu nráli, ekki síst þegar
völd tóku að safnast á færri hendur um eða
upp úr aldamótunum 1200. A.rn.k. benda
heimildirnar til þess að höfðingjar á 13. öld
leggi mun meira upp úr því að safna jarðeign-
urn og ná undir sig auðugum kirkjustöðunr.
Mynd 2.
Höfðingjar leituðust
við að hafa vopn-
færa menn í liði sínu.
Einn fylgdarmanna
Snorra Sturlusonar
var þýskur og hét
Herburt. Hann
„kunni allra manna
best við Buklara".
Hér er hann staddur
á Alþingi og ættar
að höggva Hjaltlend-
inginn Eyvind bak-
rauf úr liði Magnúsar
allsherjagoða.
Til að stöðva hann
tók Magnús „berum
höndum sverðið“
og „skeindist mjög
á höndum".