Ný saga - 01.01.2000, Page 70

Guðmundur J. Guðmundsson
50 mílnanna en það sem var þar l'yrir utan
skipti minna máli.3 Einnig hefði orðið mun
erfiðara að gæta 200 mílna lögsögu en 50
mílna.
Við undirbúning útfærslunnar lagði ríkis-
stjórnin áherslu á að íslendingar sýndu sam-
stöðu og að haft væri samráð við stjórnar-
andstöðuna frá upphafi. Bretum og Vestur-
Þjóðverjum var tilkynnt um útfærsluna strax
í febrúar 1972 og ástæðan sögð vera breyttar
aðstæður en það var orðalag sem stjórnar-
andstaðan gat samþykkt.4 Bretar og Vestur-
Þjóðverjar brugðust við með því að kæra lil
Alþjóðadómstólsins í Haag í samræmi við
samninginn frá 1961 og óskuðu eftir bráða-
birgðaúrskurði vegna þess hve slutlur tími
væri til stefnu. íslendingar tilkynntu dóm-
stólnum strax að þeir viðurkenndu ckki lög-
sögu hans í þessu máli.5
Islenska ríkisstjórnin ákvað að fara sarnn-
ingaleiðina og var Einar Agústsson utanrík-
isráðherra sendur í leiðangur í ágúst 1971 til
að skýra málstað íslendinga fyrir Bretum og
Vestur-Þjóðverjunr. Helstu rök hans voru þau
að fjölmargir fiskstolnar við íslandsstrendur
Útfærsla fiskveiöi-
iögsögunnar við
ísland á árunum
1972-75.
Einnig voru
breskar Nimrod-
þotur á vegum
NATO notaðar
til að njósna
um ferðir varð-
skipanna
væru ofnýttir og draga yrði úr sókn í þá, og
þar senr íslendingar hefðu ekki önnur nátt-
úruauðæfi til að nýta en fiskimiðin voru við-
mælendurnir beðnir að taka lillit til aðstæðna.
Stefna breskra og vestur-þýskra stjórn-
valda var hins vegar ósveigjanleg, enda töldu
þau sig hala sterka stöðu fyrir Alþjóðadóm-
slólnum. Islendingar bentu Bretum hins veg-
ar á að þeir hefðu helgað sér náttúruauðlind-
ir á hafsbotni, gas og olíu, langl úti á land-
grunninu. Bretar svöruðu því til að það væri
allt annað mál, alþjóðalög greindu skýrt á
milli hafsins og hafsbotnsins í þessum efnum.6
A lundi Islendinga og Breta 25.-27. maí
1972 var gerð tilraun til að koma í veg fyrir
átök með bráðabirgðasamkomulagi en of
breilt bil var rnilli tillagna Islendinga og hug-
nrynda Breta lil að deiluaðilar næðu sarnan.7
Sumarið 1972 birtust í Morgunblciðinu,
Vísi og Alþýöublaðinu greinar þar sem ráð-
herrar Alþýðubandalagsins, þeir Lúðvík Jós-
epsson og Magnús Kjartansson, voru ásakað-
ir um að stefna að átökum við Breta til að
skaða vestrænt samstarf og ganga erinda
Sovétríkjanna. Samstarfsflokkar þeirra í rík-
isstjórn voru sakaöir unr að hala ekki hemil á
þeim. Þessi málflulningur álti greiða leið inn í
breska fjölmiðla og var mikið gert úr ágrein-
ingi þeim sem átti að vera uppi á íslandi
vegna útfærslunnar. Lúðvík Jósepsson segir
lil dæmis lrá því að nær allir erlendir blaða-
menn sem hann ræddi við hafi spurt um ein-
mitt þetta.8 Hvaða áhrif þessi málflutningur
hafði á bresk stjórnvöld er erfitt að segja því
engar heimildir eru til urn það en líklegt er að
hann hafi villt um fyrir þeim rétt eins og sam-
bærilegur málflutningur andstæðinga Alþýðu-
bandalagsins gerði í 12 mílna deilunni.9
Átök á miöunum
Fiskveiðilögsagan var færð út í 50 mílur 1.
september 1972 og fljótlega dró til tíðinda á
miðunum. Bresku togararnir reyndu eftir
föngum að verjast árásum varðskipanna og
beittu ýmsum mishugvitsamlegum aðferðum.
Einnig máluðu þeir yfir nafn og númer til að
koma í veg fyrir að Islendingar gætu kært þá
síðar. En varðskipin höfðu í sínum fórum
leynivopn. Þetta voru togvíraklippurnar en
68