Ný saga - 01.01.2000, Qupperneq 77

Þorskar í köldu stríði
gangi mála. Joseph J. Sisco aðstoðarutanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna ræddi málin við Har-
ald Kröyer sendiherra og fór fram á að ekki
yrðu stigin nein skrcf sem grafið gætu undan
velvilja í garð íslands hjá bandamönnum
þeirra og sagði að fjallað væri um málið á
æðstu stöðum.47 íslensk stjórnvöld báðu
Harald Kröyer að kanna nánar hvað væri á
seyði en þá fékk hann þau svör að þar sem
Bandaríkjastjórn væri í vinfengi við báða
deiluaðila vildi hún forðast að bianda sér
efnislega í málið enda teldi stjórnin sig ekki
geta komið fram með neina sérstaka tillögu.
Hún voni hins vegar að ekki slitni upp úr við-
ræðum.48 Annaðhvort hafa íslensku sendi-
mennirnir misskilið skilaboð Bandaríkja-
manna eða þeir skipt uin skoðun.
í Bretlandi var ýmsum og órótt. Miðstjórn
breska Verkamannaflokksins sendi til dæmis
frá sér ályktun þar sem bresk stjórnvöld voru
gagnrýnd og hvött til samninga sem fyrst.
Bresk blöð fjölluðu mikið um málið og bentu
á að kostnaðurinn við flotaverndin væri gríð-
armikill og ekki í neinu samræmi við það sem
deilt væri um.
Stjórnmálasambandi slitið
Fyrir viðræður þeirra Wilsons og Geirs í
janúar höfðu íslendingar hótað að slíta
stjórnmálasambandi við Breta og átti sú
hótun sinn þátt í að koma viðræðununt á.
Eftir að viðræðurnar fóru út um þúfur héldu
herskipin aftur inn í fiskveiðilögsöguna og
eftir mjög hörð átök á miðunum ákvað ríkis-
stjórn íslands þann 19. febrúar 1976 að slíta
stjórnmálasambandi við Breta. Þar með var
málið koinið á mun alvarlegra slig.
Bandamenn Breta í NATO voru margir
hverjir mjög óánægðir með framgöngu þeirra,
einkum þó Vestur-Þjóðverjar og Hollending-
ar, og létu þeir það óspart í ljós á vikulegum
hádegisverðarfundum fastafulltrúanna með
Joseph Luns. Nokkru eftir stjórnmálaslitin, í
mars, urðu miklar umræður um málið á ein-
um slíkum fundi og gerði Luns fulltrúunum
grein fyrir afstöðu sinni í málinu og er Ijóst að
hann var orðinn mjög þreyttur á Bretum.
Fram kom að Frakkar og Hollendingar höfðu
falið sendiherrum sínum í London að gera
„demarche“.49 Bretar voru spurðir hvort
Bandaríkjamenn hefði á einhvern hátt komið
að deilunni en þeir svöruðu: „Eiginlega ekki“
(Not really). Þegar beðið var um nánari skýr-
ingu var því svarað að þeir hefðu ekki beitt
þrýstingi, „gert demarche“. í þessum umræð-
um þagði bandaríski fulltrúinn þunnu hljóði.
Nokkru áður hafði kornið frarn á sams konar
fundi að stór hluti af afla Breta á íslandsmið-
um hefði farið í kattamat og setti fundarmenn
hljóða við þá fregn.50
En Bretar sátu ekki aðgerðalausir innan
NATO og í lok febrúar lögðu þeir til að eftir-
litsmönnum frá bandalaginu yrði komið fyrir
um borð í freigátunum og varðskipunum.
Þessi tillaga fékk afleitar undirtektir hjá öðr-
um NATO-ríkjum sem óttuðust að með þessu
drægist bandalagið inn í átökin auk þess sem
ábyrgð þessara eftirlitsmanna yrði mikil. ís-
lendingar höfnuðu hugmyndinni alfarið.51
Islcnsk stjórnvöld voru og athafnasöm.
Einar Agústsson lýsti því til dæmis yí'ir í við-
tali við Stavanger Aftenblad að Islendingar
væru að hugsa um leigja tundurskeytabáta og
flugvélar frá Noregi og bætti því við að stefna
Breta gæti leitt til þess að Islendingar segðu
sig úr NATO.52 Daginn eftir lagði svo dóms-
málaráðuneytið til við utanríkisráðuneytið að
leigð yrðu eitt til tvö hraðskreið skip af As-
hville-gerð af bandarískum stjórnvöldum og
væri í því sambandi hægt að vísa í bókun þrjú
í viðaukasamningi frá 22. október 1974 um að
efla skuli samstarf landhelgisgæslunnar og
varnarliðsins. Skömmu síðar lagði svo ís-
Mynd 12.
Henry Kissinger
utanríksráðherra
Bandarikjanna
hafnaði beiðni
Islendinga um
Ashville-herskip.
Mynd 13.
Herskip af
Ashville-gerð.