Ný saga - 01.01.2000, Blaðsíða 82

Þorskar í köldu stríði
fram. Þeir sem dyggilegast fylgdu Moskvulín-
unni í 200 mílna deilunni voru, þvert á móti,
Sjálfstæðisflokkurinn og málgögn hans Morg-
unblaðið og Vísir.
Tilvísanir
* Þeir Brian Holt fyrrverandi ræöismaður og Jón Þ. Þór
sagnfræðingur lásu drög að þessari grein meðan hún var í
vinnslu og færðu margt til betri vegar. Kann ég þeim
hinar bestu þakkir. Einnig vil ég þakka starfsfólki
Þjóðskjalasafns, Eiði Guðnasyni sendiherra og Sigurði
Þór Baldvinssyni skjalaverði Utanríkisráðuneytisins marg-
háttaða aðstoð við öflun heimilda. Hagþenkir veitti höf-
undi styrk til að Ijúka við rannsóknina.
1 Lúðvík Jósepsson, Landhelgismálið. Þud sem gerðist bak-
við tjöldin (Reykjavík, 1989), bls. 191-93.
2 Sama heimild, bls. 198.
3 Sama heimild, bls. 203.
4 Hannes Jónsson. Friends in Conflict. The Anglo-Icelandic
Cod Wars and the Law of the Sea (Connecticut. 1982),
bls. 123-24. - Forystumenn Alþýðubandalags og Fram-
sóknarflokks höfðu lýst þeirri skoðun sinni í umræðum á
þingi 1961 að 12 rnílna samningurinn hefði verið undirrit-
aður undir hótunum um beitingu hervalds og væri því að
engu hafandi. Þetta var því umtalsverð tilslökun af þeirra
hálfu.
5 Jón Þ. Þór, British Trawlers and Iceland 11)19-1976
(Esbjerg, 1995), bls. 203. - Niðurstaða dómstólsins varð
sú að útfærslan gilti ekki gagnvart Bretum og Vestur-
Þjóðverjum en jafnframt var settur kvóti á veiðar þeirra.
Dómstóllinn kvað svo upp endanlegan úrskurð í júlí 1974
þar sem fyrri niðurstaða var staðfest. Kvótinn sem dóm-
stóllinn úthlutaði Bretum og Vestur-Þjóðverjum varð síð-
ar til þess að samningamenn þeirra bundu sig um of við
hann í viðræðum við íslendinga og varð það til að tefja og
hindra samninga.
6 Hannes Jónsson, Friends in Conflict, bls. 126-29.
7 Lúðvík Jósepsson, Landhelgismálið, bls. 214-15. - Ekki
verður gerð nánari grein fyrir þessum viðræðum hér enda
skipta þær litlu máli fyrir það sem hér er til umfjöll-
unar. Nákvæmar fundargerðir frá þessum fundum eru í
Þjóðskjalasafni islands (hér eftir ÞÍ) Fiskifélag íslands.
BC/48.
8 Lúðvík Jósepsson, Landheigismálið, bls. 220.
9 Guðmundur J. Guðmundsson, „Þau eru svo eftirsótt
íslandsmið...“, Saga XXXVI (1999), bls. 68-70.
10 líjorn Þorsteinsson, Tíu þorskastríð 1415-1976 (Reykja-
vík, 1976), bls. 220-22. - Pétur Sigurðsson forstjóri Land-
helgisgæslunnar hannaði klippurnar í 12 ntílna deilunni
og Friðrik Teitsson járnsmíðameistari smíðaði þær í
fyrstu. Síðar tók Tómas Sigurðsson á járnsmíðaverkstaði
Vita- og hafnarmálaskrifstofunnar við smíði klippnanna.
Klippunum var aldrei beitt í 12 mílna dcilunni því að
þegar öll varðskipin voru komin með klippur var ríkis-
stjórnin farin að þreifa fyrir sér um samninga og óttaðist
að togvíraklippingar myndu kynda undir deilunni.
11 I lanncs Jónsson. I'riends in ('onflict. bls. 138.
12 Jón Þ. Þór, British Trawlers, bls. 206.
13 ÞÍ. Utanrlkisráðuneytið. 1996. Landhelgisdeilan 15. D. 8.1.
14 Sama heimild. - Bandaríski sendiherrann Fredrick
Irwing sagði í viötali í heimildamyndaflokknum „Síðasti
valsinn" að Ólafur Jóhannesson forsætisráðherra hefði
eitt sinn hringt í sig snentma morguns og krafist þess að
bandaríski herinn gripi til aðgerða gegn Bretum. Taldi
hann að ráðherra hefði verið drukkinn. Þeim sem þekklu
Ólaf Jóhannesson þykir þessi saga ekki sennileg og stakk
Heimir Þorleifsson sagnfræðingur upp á því að einhver
spéfugl hefði verið að spila með sendiherrann og hermt
eftir forsætisráðherra en það er auðvelt því hann hafði
mjög sérkennilegan talanda. Matthías Bjarnason fyrr-
verandi sjávarútvegsráðherra gat sér þess hins vegar til að
sendiherrann hefði verið fullur.
15 ÞÍ. Utanríkisráðuneytið. 1996. Samningaviðræður viö
Breta. 15. D. 9. 1. 14. 6. '73.
16 ÞÍ. Utanríkisráðuneytið. 1996. Landhelgisdeilan. 15. D. 8. 3.
17 Sama heimild.
18 ÞÍ. Utanríkisráðuneytið. 1996. Samningaviöræður við
Breta. 15. D. 9. 1. 14. 6. '73. Til forsætisráðherra frá
Haraldi Kröyer.
19 ÞÍ. Utanríkisráðuneytið. 1996. Samningaviðræður við
Breta. 15. D. 9. 1.29. 5. '73.
20 ÞÍ. Utanríkisráðuneytið. 1996. Landhelgisdeilan. 15. D.
8.2. 15.-21.7.'73.
21 ÞÍ. Utanríkisráðuneytið. 1996. Samningaviðræður við
Breta. 15. D. 9. 1. 12.7. 73
22 ÞÍ. Utanríkisráðuneytið. 1996. Landhelgisdeilan. 15. D.
8. 2. 25. 9 '73.
23 ÞÍ. Utanríkisráðuneytið. 1996. Samningaviðræður viö
Breta. 15. D. 9. 1. 30. 5.'73.
24 ÞÍ. Ulanríkisráðuneytið. 1996. Landhelgisdeilan. 15. D.
8. 1. 22. 2. '73. - Talið er að Chanter hafi verið upphafs-
maður að því að kalla fiskveiöideilur íslendinga og Breta
þorskastríð (cod war) í fréltaskeytum sínum til Daily
Teiegraph í 12 nu'lna deilunni.
25 ÞÍ. Sendiráð Islands í London. 1990. B / 395.
26 Sjá unt þessa starfsemi ýmis skjöl í ÞÍ. Utanríkisráðuneyl-
ið. 1996. Landhelgisdeilan. 15. D. 8. 1-3.
27 ÞÍ. Utanríkisráöuneytið. 1996. Samningaviðræður við
Breta. 15. D. 9. I. 12. 6. '73
28 Lúðvík Jósepsson, Landhelgismálið, bls. 256.
29 Sama heimild, bls. 258-59.
30 Hannes Jónsson. Friends in Conflict, bls. 146-47.
31 Lúðvík Jósepsson, Landhelgismálið, bls. 266. - Hannes
Jónsson, Friends in Conflict, bls. 146-49.
32 Bókun sex (Protocol six) var samþykkt Efnahagsbanda-
lagsríkjanna þess efnis að á meðan fslendingar ættu í fisk-
veiðideilum við einhver ríki bandalagsins kæmu tolla-
lækkanir á íslenskum fiski í ríkjum bandalagsins ekki að
fullu til framkvæmda.
33 ÞÍ. Sendiráð fslands í London. 1990. B/395 16. 10. 1973. -
Lúðvík Jósepsson heldur því fram að Ólafur hafi sarnið
við Breta til að bjarga NATO úr þeirri klípu sem banda-
lagið var komið í út af málinu.
34 ÞÍ. Utanríkisráðuneyti. 1996. Samningaviðræður við
Breta. 15 D. 9. 2. 7. 10. '75.
35 Sama heimild. 24. 6. '75.
36 Alberl Jónsson. „Tíunda þorskastríðið 1975-1976“, Saga
XIX (1981), bls. 24.
37 Sama heimild, bls. 38.
38 Skjalasafn Utanríkisráðuneytis. Samningaviðræður við
Breta. 15. D. 9. Pakki 3 á að vera pakki 4. 9. 5. 1978
39 ÞÍ. Utanríkisráðuneyti. 1996. Samningaviðræður við
Breta. 15 D. 9. 2. 23. 10. '75.
40 í 50 mílna deilunni tóku stjórnvöld hvalbát leigunámi og
bjuggu til gæslustarfa og reyndist hann þokkalega.
41 ÞÍ. Utanríkisráðuneyti. 1996. Samningaviðræður viö
Breta. 15 D. 9. 3. 26. 11. 75.
80