Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Síða 16

46
TÍMARIT VFl 1960
RASJONALISERING
Ved Direktör Lars Mjös, Indnstrikonsulent A/S.
Jag etter liögare levestandard.
Vi er alle pá jag etter högare levestandard. Vi vil ha
dyrare og betre mat — kanskje ikkje alltid sá bra for
helsa, — vi vil gá finare kledd, vi vil gá pá kino, teater
og konsert, vi vil ha bil, kjöleskap og djupfrysar, vi vil
ha lenger feri, vi vil reisa lengar bort i ferien, vi vil gje
barna váre betre utdaning, vi vil ha större sosiale trygder,
betre helsestell og sist, men ikkje minst, vi vil ha större,
betre og finare hus til á bu i. Slik kunne vi halda fram
og rekna opp goder som vi ynskjer oss — og som vi
etter kvart, i större eller mindre grad, har oppnádd.
Men alle ha ikkje oppnádd alt dette, og nye ynskje-
mál dukkar stadigt opp. Kva gjer vi dá for á oppná sá
mange og sá mykje som rád er av desse godene? Det
mest nærliggjande for den enkelte er á arbeida overtid
eller ta ein ekstrajobb. Pá denne máten kan vi skaffa
oss meir pengar, men det kostar ekstra slit og kan lett
föra til misnöye. Vi kan ogsá gá til arbeidsgjevaren vár
og kreva högare lön. Dersom vi set fram eit slikt krav
uten at vi arbeider meir effektivt i dag enn vi gjorde
för, kan eit slikt ynskje, om det vert innvilga, berre föra
til högare prisar pá dei varene vi skal kjöpa — og sá er
vi like langt. Men dersom vi i dag arbeider meir effek-
tivt enn vi gjorde i gár eller for eit ár sidan, dá har
vi eit reelt grunnlag for á kreva högare lön — og utan
at det skal föra til prisstigning pá dei varene vi lagar.
Vi har lenge nok krangla og forhandla om den kaka vi
har til deling mellom arbeidar, funksjonær og arbeids-
gjevar. Det förste som má til, er á gjera kaka större, sá
kan det ogsá bli större bit pá kvar. Ok kaka fár vi
större ved á rasjonalisera arbeidet várt.
Kva er rasjonalisering ?
Rasjonalisering er eigentleg det á bruka fornuft. Nat-
urlegvis har folk alltid prövd á bruka fornuft i arbeidet.
Det som sermerker rasjonalisering i moderne forstand,
er at vi gár systematisk inn for á forbetra arbeids-
metodane. Og vi stoppar heller ikkje berre med máten
á gjera arbeidet pá. Vi gár ogsá systematisk inn for á
forbetra materialutnyttinga, organisasjonen, transporten
osv.
Det er etter kvart utvikla ei lang rekke metodar eller
teknikkar innan rasjonaliseringsfeltet. Somme av desse
er sápass innvikla at dei krev spesialutdaning og lang
röjmsla, andre er sá enkle at dei pá kort tid kan lærast
og praktiserast av kven som helst. Dette siste har gjort
mykje til at rasjonaliseringsarbeidet har gripe sá om seg.
I vedlegg 1 er vist ein del döme pá metodar som vi
brukar i rasjonaliseringsarbeidet og ein del felt som vi
arbeider pá. Betre teknisk utstyr er ofte det mest nær-
liggjande á tenkja pá. Ei ny og meir effektiv maskin er
overtydande i seg sjölv. Ja det viser seg stundom at
nye maskiner har sá lett for á imponera at dei kan bli
kjöpt i tilfelle der ei forenkling av náverande arbeids-
metode faktisk ville gjeva billegare produksjon. Nye
VEDLEGG Nr. 1
En del veger a g& for a oppná effektiv produksjon.
Forbedringstiltak innen de faktorer som er vist vil lijelpe til
& höyne effektiviteten. De enkelte faktorer griper over i eller
utfyller liverandre. Tiltak innen en av faktorene bör vanligvis
etterfölges av eller drives paralellt med tiltak innen flere af
de andre faktorene.
maskiner har naturlegvis den store feilen at dei krev
kapital, og kapital er ofte minimumsfaktoren. Det er
likevel ikkje tvil om at det er gjennom mekanisering ein
har oppnádd dei verkeleg store resultat.
Som döme pá kva ein kan oppná gjennom fornuftig
mekanisering, skal eg nemna eit tilfelle fra eit ovns-
stöyperi. Dette stöyperiet har gjennom mange ár hatt
den högaste produksjonen pr. arbeidstime i Noreg. Dei
hadde eit mekanisert stöyperi der formsanden automatisk
vart förd fram til silo over formemaskinen, dei hadde
dei mest moderne formemaskiner, og dei ferdig forma
kassane vart förde til stöyping, kjöling og til utsláing
ved hjelp av ein transportör, altsá utan manuell hand-
tering. Dette var utgangs-stillinga dá dei tok fatt pá
det siste stora rasjonaliseringsarbeidet. Dei gjekk inn
for á laga ei automatisk formemaskin, og har oppnádd
eit utruleg godt resultat. Tidlegare forma kvar mann
25 kassar for dagen, ná greier 3 mann 1000 kassar, d.v.s.
at desse 3 mann i dag gjer same arbeidet som 40 mann
för.
Arbeidsstudlar tenkjer vi gjerne först og fremst pá
nár vi talar om rasjonalisering. Ein arbeidsstudie kan
omfatta báde metodestudie og tidsstudie, og vanlegvis
vil ogsá materialutnytting koma inn under dette feltet.
Ein arbeidsstudie kan ha som mál á redusera tapstidene
i produksjonen, ja, gjerne pá kontoret ogsá, vidare eff-
ektivisering av transporten og forbetring av sjölve det