Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Síða 17

TlMARIT VFl 1960
47
produktive arbeidet. Gjennom meir eller mindre inn-
g&ande analyse av arbeidet vil ein med dei teknikkar
som er utvikla alltid finna fram til betre m&tar & gjera
arbeidet p&.
Arbeidsstudiane vil ogsá gje oss dei s&kalla normal-
tidene for & gjera eit arbeid. Desse tidene kan sá brukast
for akkordsetting og for planlegging. Eit typisk döme
pá dette har vi i det arbeidet vi har gjort for Rafmagns-
veita rikisins. Vi har der gjennom arbeidsstudiar kome
fram til visse normaltider for bygging af högspentliner.
Vi har tider for graving av hol, avhengig av korleis grun-
nen er, om det er myr, jord, grus eller lava, og naturleg-
vis avhengig av djupna p& holet. Vidara har vi tider for
reising av stolpe, p&setjing av isolatorar, strekkjing av
tr&d osv. Vidare har vi tider for transport av materialar,
tider for flytting frá plass til plass osv.
Desse tidene kan n& nyttast for akkordsetjing. N&r
ei line er stukken i marka, har vi f&tt nok data til &
kunna setja opp kor lang tid det vil ta á byggja lina,
eller kor stort mannskap vi m& setja pá for & bii ferdig
innan ei viss tid. Dersom arbeidet skal setjast bort til
privat entreprenörfirma, kan vi ogsá bruka normaltidene
til & kontrollera dei tilbod vi i'ár inn.
De kjenner alle uttrykket Kunnskap er makt. Dette
gjeld naturlegvis ogsá innan rasjonaliseringsfeltet. God
opplæring i alle ledd i produksjonen, frá arbeidar, for-
mann, ingeniör og opp til den övste leidinga av eit före-
tak er i dag ein föresetnad for effektiv produksjon.
Rasjonalisering er eit arbeid ikkje berre for spesialister.
Dei store resultat kan vi berre oppná n&r alle tar aktivt
del i arbeidet. Vi ser derfor at ikkje berre dei enkelte
statar byggjer ut skolestellet, men ogsá dei enkelte
företak, bransjeorganisasjonar, ja end&til dei enkelte lag
og organisasjonar satsar store summar p& opplæring.
Val av lönssystem kan vera avgjerande for den ef-
fektiviteten vi oppnár i produksjonen. Vanleg daglön el-
ler timebetaling gjev ikkje alltid insitament til större
innsats. Dei ulike lönssystem som er i bruk, s& som
akkord, bonus, arbeids- og personalvurdering m. fl. viser
seg á gjera arbeidaren mykje meir interessert i arbeidet
sitt og i & yta ein god innsats. Eit vilkár er det naturleg-
vis at eit slikt lönssystem er bygd opp pá eit rett og
sunt grunnlag. Det kan s&leis nemnast at ved overgang
til akkord bygd opp med hjelp av tidsstudiar, reknar vi
til vanleg med á kunna oppná ein produksjonauke p&
30—40%. Noko av dette resultatet grunnar seg natur-
legvis pá at vi samstundes med slike studiar gjennom-
förer visse forbetringar, dette gjeld ikkje minst reduk-
sjon av tapstider. Men det grunnar seg ogsá mykje pá
at arbeidaren sjölv vert interessert i & tilretteleggja
arbeidet slik at han kan f& arbeida utan unaudsynlege
avbrot. Det er sáleis ikkje oppjaging av arbeidstempoet
som gjev dei store resultat.
Alt rasjonaliseringsarbeidet v&rt kan vera f&fengt der-
som vi ikkje har eit godt utbygd organisasjonsapparat,
ei god företaksleiding. Moderne driftsformer stiller store
krav til alle ledd i organisasjonen.
Dette minner meg om ei innvending som vi s& ofte
möter nár vi kjem med stoppklokka og skal ta ein studie
ute i fabrikken. „Kvifor kjem de her först, det er der
oppe det trengst mest“, og s& peikar dei opp pá kontoret.
Ofte har dei sá rett, s& rett. Det er ogsá blitt meir og
meir vanleg at rasjonaliseringsarbeidet startar ,,p&
toppen“. Her kan ein ofte oppná dei störste resultat med
dei enklasta midlane.
Ein vesentlig föresetnad for effektiv produksjon er
at vi har gode arbeidsforhold. Vi tenker her pá sunne og
gode arbeidsrom, godt arbeidsljos, rett utforma arbeids-
plassar og maskiner, reinsemd osv. Det kan nemnast at
vi i Noreg för krigen bygde ornlag 100.000 m= nye fab-
rikkbygningar, mot i dag 4—500.000 m: for áret. Dette
illustrerer ikkje berre ein sterk ekspansjon, men ogs&
ei kvalitativ forbetring i arbeidslokale, og arbeidsforhold
i det heile.
Planlegging har vi alt tidlegare vore inne pá. B&de
nye arbeidsmetodar og nye lönssystem stiller heilt andre
krav til planlegginga av produksjonen, b&de detaljplan-
legginga av den daglege produksjonen og planlegging p&
lenger sikt. Kontroll-apparatet m& ogsá utbyggjast, b&de
for & kontrollera den mengd som vert produsert, men
kanskje endá meir kvaliteten. I mange tilfelle er kvali-
teten p& produkta minst like avgjerande som prisen.
Til slutt har eg ogsá tatt med sosiale tiltak som ein
vesentleg faktor i & oppná effektiv produksjon. Vi tenkjer
her p& gode matsalar i fabrikkene, trivelege garderobar,
idrottsplassar, byggjing av arbeidarbustader, ferieheimar
for arbeidarane og funksjonærane, utbyggjing av trygde-
ordningane som alderstrygd, sjuketrygd m.v.
Eg har teke dette oversynet med for & vise kor om-
fattande rasjonaliseringsarbeidet er, korleis det grip inn
p& sá mange ulike omr&de. Og enná har vi ikkje p& langt
nær fenge alt med.
Det er nærliggjande á spyrja kva vi oppnár gjennom
dei ulike rasjonaliseringstiltak. Eg skal avgrensa meg
til á nemna nokre döme, og vil dá halda meg til eit enkelt
omráde, nemlig vegvedlikehaldet. Eg gjer dette b&de av
den grunn at det mest alltid er resultat frá industrien
som vert trekt fram, og litt byte p& maten kan vera
godt, og fordi eg gár ut frá at mange av ingeniörane
som er her, er knytt til anleggsarbeid.
Oppnádde resultat.
Dei fleste norske vegane er grusvegar. Eit rasjo-
naliseringsarbeid i vegvedlikehaldet kunne derfor natur-
leg starta med grusframstilling og spreidning. Arbeidet
gár kort fortalt slik före seg: Traktor med lesseapparat
tek grus fr& grustaket og kjörer fram til eit sikte- og
knuse-verk som s& framstiller grus med kornstorlek til
dömes under 18 mm. Med reimtransportör g&r grusen
opp i ein silo, og lastebilar kan s& henta grusen frá
denne siloen og kjöra ut pá vegen. Av vesentlege feil
som gjekk att i mange grustak, kan nemnast manglande
avstemning i kapasitet i dei ulike produksjonsledd. Ein
gong kunne det vera traktoren som ikkje hadde stor nok
kapasitet, t.d. pá grunn av for lang kjöredistanse, ein
annan gong kunne det vera sikte- og knuseverket, t.d.
p& grunn av stort steininnhald, det kunne vera siloen
som hadde for liten kapasitet til & akkumulera toppane
i produksjonen, eller det kunne vera kjörekapasiteten p&
grunn av feil kjöreopplegg. Ei fornuftig planlegging av
opplegget i grustaket og for utkjöringa förde til at vi
fekk avstemt kapasitetane.
Feil med det tekniske utstyret resulterte ofte i stopp-
tider. Betre vedlikehald, og betre opplæring av dei som
skulle bruka utstyret, var löysinga.
Dette arbeidet tok til for eit par &r sidan. Resultatet
har for lengst gjort seg gjeldande i det fylket der stu-
diane vart gjennomförde. Som eit m&l for effektivitets-
auken kan eg nemna at kapasiteten pr. time har gátt