Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Síða 57

TlMARIT VFÍ 1960
87
Haraldur Árnason:
VÉLABlJSKAPIiR
1. Sögulegt yfirlit.
Landbúnaður er elzti atvinnuvegur Islendinga. Búskap-
arhættir voru að heita má óbréyttir frá söguöld til síð-
ustu aldamóta og jafnvel enn lengur. Fyrstu hestaverk-
færin, sláttuvél og rakstrarvél, voru flutt inn rétt fyrir
síðustu aldamót. Það er þó ekki fyrr en um og eftir 1910
sem bændur fara að eignast hestasláttuvélar og rakstr-
arvélar að einhverju ráði. Ekki varð þó verkfærakostn-
aður almennari en það, að í árslok 1945 var talið, að í
landinu væru 3050 hestasláttuvélar, 1750 rakstrarvélar,
177 snúningsvélar, 80 múgavélar og 170 áburðardreif-
arar. Þá munu einnig hafa verið til um 260 hjólatraktor-
ar, 30 beltatraktorar og 200 traktorsláttuvélar. Flestir
traktoranna, eða 200 stk., höfðu verið fluttir inn árið
1945. Fjöldi bænda mun þá hafa verið ca. 6300 á landinu.
1 þessari greinargerð verður miðað við, að vélabúskap-
ur hefjist 1946, enda byrja bændur þá að hagnýta vél-
knúin landbúnaðartæki, traktora og traktorsverkfæri.
Innflutningur traktora var frá 1945-—1950 um 1300
traktorar, en frá 1951—1958 voru fluttir inn rúmlega
3500 traktorar. Innflutningur annarra búvéla hefur einn-
ig verið mikill á þessum árum. Þá hefur fjöldi bænda
eignazt jeppa og nokkrir vörubíla. 1 árslok 1958 er talið,
að bændur landsins, um 6000 að tölu, hafi átt 2567 jeppa,
4843 hjólatraktora, 4543 traktorsláttuvélar, 2111 múga-
vélar, 872 snúningsvélar, 1217 plóga, 724 herfi, 161 jarð-
vegstætara, 368 mykjudreifara, 742 áburðardreifara (fyr-
ir tilbúinn áburð), 486 ámoksturstæki og margt af öðr-
um verkfærum. Þó að bændur séu taldir eiga allmikið
af hestaverkfærum, eru flest þeirra komin úr notkun,
enda hafa þau lítið sem ekkert verið flutt inn á seinni
árum. Um 1000 bændur hafa mjaltavélar og e. t. v. 2500
súgþurrkunartæki eru í notkun (áætluð tala).
Ræktunarsambönd eru um sextíu á landinu. Sjá þau
um ræktun fyrir bændur. Þau eru talin eiga um 160
beltatraktora, um 30 hjólatraktora, um 200 þungbyggð
herfi, 44 skjærpeplóga (djúpristuplóga), 25 kílplóga o.
fl. tæki. Þá eiga ræktunarsambönd 10 skurðgröfur. Enn-
fremur vinna á vegum Landnáms ríkisins 4 skurðgröfur
og 32 á vegum Vélasjóðs.
Nýting véla þeirra, sem íslenzkur landbúnaður hefur
yfir að ráða, er mjög misjöfn. Skurðgröfur eru yfirleitt
mjög vel nýttar, enda vinna flestir skurðgröfumenn á-
kvæðisvinnu. Jarðyrkjuvélar ræktunarsambandanna eru
margar vel nýttar en sumar illa. Sumar jarðýtur rækt-
unarsambanda eru næstum eingöngu notaðar til vega-
vinnu. Búvélar bænda eru nýttar mjög misjafnlega.
2. Yfirlit yfir heiklarfjárfestingu og mannfjölda.
Fjármunaeign í íslenzkum landbúnaði er sýnd í töfl-
unni hér neðan við í millj. kr.
1946 1958
Á verðlagi Á verðlagi
ársins 1954 ársins 1954
Búfé 154.1 333 538 445
Vélvæðing 33.1 71 285 217.9
Útihús 160 341 830 636.6
Ræktun 198 423 990 814.7
Samtals: 545.2 1168 2643 2114.2
I aftari dálkinum fyrir hvort ár eru heildarfjárfest-
ingartölur umreiknaðar i verðlag ársins 1954 samkvæmt
vísitölu neyzluvöruverðs, en vísitala neyzluvöruverðs var
46.9 1946 og 130.3 árið 1958 miðað við 100 árið 1954.
Vélar eru afskrifaðar um 10% af stofnverði hvers
árs (minnkandi afskriftir). títihús eru afskrifuð um 5%
af stofnverði á ári.
Fjöldi fólks, sem starfar við lændbúnað 1946 og 1958.
Tölurnar eru þannig fengnar:
I. Bændur eru taldir 6300 árið 1946 en 6000 árið 1958
og eru það e. t. v. ekki alveg réttar tölur vegna þess,
að ekki er alltaf hægt að henda reiður á, hverja telja
ber bændur, enda er skilgreining á því ónákvæm.
II. Kaupgreiðslur bænda hafa verið eins og taflan
sýnir:
1946 1958
Dagar Dagar
Karlar 941.061 646.187
Konur 887.919 575.584
Liðléttingar 197.730 377.768
Samanlagður starfsmannaf jöldi (karlmannsgildi) er
fundinn með því að gera ráð fyrir 300 vinnudögum í
árinu. Vinnukona er talin svara til % karlmanns og lið-
léttingur til y2 karlmanns miðað við afköst.
Taflan sýnir starfsmannafjölda:
1946 1958 Karlmanns- gildi 1946 1958
Bændur 6300 6000 1/1 6300 6000
Vinnumenn 3137 2120 1/1 3137 2120
Vinnukonur 2960 1940 % 2220 1455
Liðléttingar Samtals 648 1258 % 324 11.981 629 10.204
Verð rekstrarvöru, viðhaldsvöru og þjónustu skiptist
þannig árið 1958. (Sjá töflu):
Erl. Tollar Innl. Alls
1. Rekstrarvara (benzín, olíur,
áburður, útsæði, fóðurvörur)
2. Flutningskostnaður
3. Leiga af jörðum
4. Fyrning véla
5. Annar rekstrarkostnaður
82.450.000
6.000.000
11.420.000
2.500.000
104.444.000
22.000.000
2.947.000
16.320.000
32.337.000
198.314.000
30.500.000
2.947.000
16.320.000
32.337.000
6. Alls
88.450.000 13.920.000 178.048.000 280.418.000