Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1960, Blaðsíða 58

88
TlMARIT VFl 1960
Engar tilsvarandi tölur eru til fyrir árið 1946.
8. Stofnfjárstuðull.
Fjárfesting
Árleg brúttóframleiðsla
Rekstrarvörur,
þjónusta og fyrning
Stofnfjárstuðull ==
Fjárfesting________________________
árleg brúttóframleiðsla — (rekstrarvörur + fyrning)
1958 stofnfjárstuðull = 2.612.000 — 5.8
. 730.000.000 — 276.827.000
Stofnfjárstuðul fyrir 1946 er ekki hægt að finna vegna
þess, að tölur um tilkostnað liggja ekki fyrir.
1946 1958
1.178.000.000 2.642.000.000
206.900.000 730.000.000
Liggur ekki 276.827.000
fyrir
4. Afköst vinnueiningar.
1958 afköst vinnueiningar =
730.000.000 — 276.827.000
10.204
= kr. 44.400.00
5. Samanburður við erlendan landbúnað er ekki fyrir
hendi.
6. Tjllit og liorfur varðandi tæknilegar umbætur og af-
kastaaukningu i greininni.
Á árunum frá 1946 til 1958 hafa búskaparhættir
breytzt mjög mikið hér á landi. Flest hin erfiðari verk,
sem áður voru unnin með handafli og takmarkaðri notkun
hestaverkfæra, eru nú unnin með vélknúnum tækjum.
Á þessu árabili hefur meginþorri bænda eða ca. 75—
80% eignast traktor og meira eða minna af traktor-
knúnum tækjum.
Heyja er nú aflað að langmestu leyti á ræktuðu landi.
Óhætt er að fullyrða, að meira en helmingur heyforð-
ans er súgþurrkaður eða verkaður sem vothey þannig,
að bændur eru ekki nærri þvi eins háðir veðráttu og
áður var.
Flestar jarðir hafa verið hýstar að einhverju eða öllu
leyti á þessu tímabili og ræktun hefur verið gífurleg.
Framleiðsla helztu búsafurða landsmanna hefur orðið
eins og taflan sýnir:
Mjólk (litrar) 1946 60.560.000 1958 Aukning 93.913.000 55 %
Sauðfé (slátrað) 377.520 694.555 84 %
Nautgr. (slátrað) 20.493 31.781 55 %
Hross (slátrað) 7.135 8.117 13.8%
Meðalbúið var talið árið 1946: 80 fóðraðar kindur
4.3 kýr 6.5 hross árið 1958: 128 fóðraðar 6 kýr 4.3 hross kindur
Af framansögðu er ljóst, að véltæknin hefur haft í
för með sér mikla afkastaaukningu. Á því tólf ára tíma-
taili, sem vélvæðingin hefur staðið, hefur fólkið, sem
starfar við landbúnað, fækkað um ca. 15% en framleiðsla
mjólkur og nautakjöts hefur aukizt um ca. 55% og slát-
urfé hefur fjölgað um 84% á sama tíma. Er þó ekki öll
sagan sögð, því að sauðfjárbúskapur hefur goldið gífur-
legt afhroð vegna sauðf jársjúkdóma, enda hefur af þeim
sökum orðið að skera niður um 300.000 fullorðins fjár,
auk allra lamba.
Búast má við, að þróun véltækni í landbúnaði haldi
áfram að auka afköst þess fólks, sem við hann vinnur
Með stækkandi búum og aukinni ræktun batnar nýting
vélanna. Súgþurrkun heys, votheysgerð og ýmsar fleiri
verkunaraðferðir eiga eftir að gera bændur tiltölulega
lítt háða veðurfari við heyöflunina.
Hafa ber i huga, að jafnframt framleiðsluaukningunni
hafa bændur varið mikilli vinnu í byggingar og rækt-
un.
Greinargerð þessi er byggð á uplýsingum úr búnaðar-
skýrslum Hagstofu íslands, úr Timariti Framkvæmda-
banka Islands (Úr þjóðarbúskapnum), ennfremur ýms-
um óbirtum skýrslum frá Framkvæmdabankanum og
skýrslum Innflutningsskrifstofunnar um fjárfestingar-
framkvæmdir. Þá hafa starfsmenn þessara stofnana
veitt ýmsar upplýsingar og leiðbeiningar. Starfsmenn
Búnaðarfélags Islands hafa veitt ýmsar mikilvægar upp-
lýsingar og Þórður Júlíusson, verkfræðingur, hefur safn-
að gögnum um skiptingu verðs i erlendan kostnað, tolla
og innlendan kostnað. Vegna þess, að skýrslur eru ekki
sundurgreindar nægjanlega, hefur stundum orðið að
sæta nokkrum ágizkunum. Um fjölda raunverulegra
bænda er t. d. ekki vitað með vissu. Þegar ákveðin var
tala starfandi fólks við landbúnað, var lögð til grund-
vallar sú tala bænda, sem miðað er við í búnaðarskýrsl-
um Hagstofu Islands. Skýrslur þær eru byggðar á fram-
tölum manna og eru þau ekki alltaf rétt. Sumir eru
taldir bændur, þó að sama og engan búrekstur hafi,
aðrir eru taldir vinna hjá félagsbúum, þó að þeir ættu
e. t. v. að teljast bændur.
Um fjölda vinnufólks var farið eftir framtöldum
greiddum vinnudögum í búnaðarskýrslum. Til að finna
fjölda ársfólks, var miðað við, að 300 greiddir vinnu-
dagar væru í árinu. Þá er gert ráð fyrir, að vinnukona
samsvari % karlmanns í vinnuafköstum og að liðlétt-
ingur samsvari % karlmanni i vinnuafköstum. 1 grein-
argerðinni er talið, að við landbúnað vinni bændurnir
sjálfir og vinnufólk, sem greitt hefur verið kaup sam-
kvæmt framtölum. Hins vegar er vitað, að skyldulið
bændanna, eiginkonur, börn og gamalmenni, vinna víða
að talsverðu leyti að bústörfum án þess, að fram sé
talið. Má því deila um, hve margt starfsfólk vinni við
landbúnað.
Eftir 1946 hafa mörg mjólkurbú verið stofnuð og
nokkur hluti þeirrar vinnu, mjólkurvinnslu, sem áður
var framkvæmd heima á býlunum, hefur flutzt til mjólk-
urbúanna.
Samanburð á stofnfjárstuðlum áranna 1946 og 1958
reyndist því miður ómögulegt að gera vegna þess, að
búnaðarskýrslur frá 1946 geta ekki um tilkostnað bænda
við framleiðsluna.
1 töflunni um verð rekstrarvöru, viðhaldsvöru og þjón-
ustu er flutningskostnaði skipt í erlendan kostnað, tolla
og innlendan kostnað. Hér er reynt að gizka á, hve mik-
ill hluti af rekstrarkostnaði flutningsbíla er benzín/gas-
olía, olíur, varahlutir. Tölur þessar kunna að vera al-
rangar, en ættu þó að gefa einhverja hugmynd um
skiptingu þessara kostnaðarliða.
1 töflunni um heildarfjárfestingu (fjármunaeign) eru
sérstakir dálkar, sem sýna fjárfestinguna á verðlagi árs-
ins 1954. Starfsmenn Framkvæmdabankans hafa reikn-
að út vísitölu neyzluvöruverðs miðað við verðlag ársins
1954 og eru þessar umreiknuðu fjárfestingartölur látn-