Freyr - 15.12.2004, Qupperneq 52

aldursáhrifanna á röntgenbreyt-
ingar (aldur við greiningu), sem
endurspeglar veikleikann fyrir
spatti, var metið með endingar-
greiningu (survival analysis) og
reyndist h2 = 0,33. Arfgengi á
helti eftir beygipróf var einnig
metið nokkuð hátt, h2 = 0,42, með
línulegu einstaklingslíkani.
Vísbendingar komu frarn um að
erfðaáhrifin geti, a.m.k. að hluta
til, legið i byggingargöllum eða
óheppilegri gerð liðanna (liðflata
og/eða stuðningsveija) sem geri
þá óstöðuga. Þetta veldur óeðli-
legu álagi á brjósk og bein flötu
liða hækilsins og leiðir til brjósk-
eyðingar í þeim. Hversu snemma
brjóskeyðing tekur að þróast og
hversu alvarlegar og útbreiddar
liðskemmdirnar verða fer að
miklu leyti eftir því hversu mikill
meðfæddur veikleiki (óstöðug-
leiki) er íyrir hendi hjá hverju
hrossi fyrir sig.
Fyrirlestur dr. Þorvaldar
Arnasonar
Dr. Þorvaldur Árnason flutti er-
indi um arfgengi á spatti og
hvernig væri hægt að draga úr
sjúkdómnum með kynbótum.
Vegna hinna sterku aldursáhrifa
á tíðni röntgenbreytinga var end-
ingargreining notuð til að meta
arfgengi þess að hrossin hafi
röntgenbreytingar við tiltekinn
aldur (age-at-onset) sem endur-
speglar í raun veikleikann fyrir
sjúkdómnum. Arfgengið var sem
fyrr segir metið h2 = 0,33 og þar
með var staðfest að erfðafræðileg-
ur breytileiki væri fyrir hendi. Þó
verður að hafa i huga að arfgeng-
ismatið byggir á tiltölulega litlum
gögnum. Sett voru upp reiknilík-
ön til að meta áhrif þess að röntg-
enmynda hækla á kynbótahross-
um við mismunandi aldur miðað
við að notkun þeirra til kynbóta
yrði hætt ef þau reyndust vera
með röntgenbreytingar.
Niðurstaðan var sú að ef öll
kynbótahross væru mynduð 6
vetra má reikna með að tíðni
spatts lækkaði úr 18,7% í 11% á
ijórum kynslóðabilum sem í því
tilfelli eru 36 ár. Ef skoðunin yrði
við 9 vetra aldurinn má reikna
með að tíðnin myndi lækka úr
36% í 25% á ijórum kynslóðabil-
um (48 árum). Utreikningarnir
benda til að slíkt val myndi á
sama tíma draga úr öðrum fram-
förum í ræktuninni (kynbótamati)
um 4-5% að því gefnu að eigin-
leikamir séu ótengdir.
Fyrirlestur dr. Per Eksell
Dr. Per Eksell talaði einnig um
spatt í íslenskum hrossum, mynd-
greiningu og langtímarannsókn.
Rannsóknir hans staðfesta að
mjög mikilvægt sé að taka röntg-
enmyndir af hæklum i fjórum
stefnum til að greina spatt eins og
reyndar er ráðlagt í flestum
kennslubókum. Einna mikilvæg-
ast er að taka mynd í stefnunni ská
aftanfrá (plantolateral-dorsomedi-
al oblique) til að sjá glögglega
framkant liðanna að utanverðu
enda hefúr komið í ljós með skoð-
un í isótópaskanna að þar verður
gjarnan vart fyrstu breytinga í
beini. Ekki hefur verið sýnt fram á
þetta í öðrunt hrossakynjum og
vera má að þetta svæði verði fyrir
sérstaklega miklum þrýstingi hjá
íslenska hestinum.
Langtímarannsókn á 37 islensk-
um hrossum með spatt, sem voru
skoðuð árlega í þrjú ár með klín-
ískri skoðun, röntgenmyndatöku
og ísótópaskanna, undirstrikaði
hina hægu þróun sjúkdómsins en
flest hrossanna breyttust ekki neitt
í þessu tilliti á þremur árum.
Skoðun með ísótópaskanna er
bæði örugg greiningaraðferð og
mjög næm. Athygli vakti að
röntgengreiningin og greining
með ísótópaskanna voru nær allt-
af samhljóða. I seinni tveimur
skoðununum komu fram sterk
tengsl á milli versnandi klínískra
einkenna (aukinnar helti) og auk-
ins útslags í ísótópaskanna (auk-
innar upptöku geislavirks ísótóps í
beini).
Fyrirlestur dr. Sue Dyson
Sue Dyson talaði um með-
höndlun á spatti.
Hún minntist í upphafí á að
með segulómun megi fá ítarlegri
mynd af meinafræði sjúkdómsins
en hægt er með öðrum aðferðum
og má með þeim hætti finna skýr-
ingar á því af hverju sum hross
svara beygiprófi og eru jafnvel
hölt vegna sársauka í smáliðum
hækilsins án þess að þar sé röntg-
enbreytingar að fínna. I slíkum til-
fellum hefur hún orðið vör við
skemmdir í liðböndum inni í liðn-
um, auk brjóskeyðingar og skem-
mda í beini.
Áhrif meðhöndlunar enj mjög
breytileg milli hrossa eins og
reyndar öll einkenni sjúkdómsins.
Meðhöndlun í lið með bólgueyð-
andi lyfjum virkar best ef röntgen-
breytingar eni mjög vægar eða
engar (en staðdeyfíng leiðir í ljós
að helti stafar af sársauka í þess-
um liðum). Þessi meðhöndlun
hefur stundum áhrif þó svo að
beinnibbur séu í jöðrum liðanna
en ekki ef röntgenbreytingarnar
eru miklar og upplausn í beini sést
greinilega.
Að mati Dr. Dyson gerir hvíld
afar takmarkað gagn þó svo að
dregið geti úr helti tímabundið.
Hross sent ekki eru notuð í kepp-
ni er oft nægilegt að meðhöndla
með bólgueyðandi lyfjum sem
eru ekki í flokki barkstera (t.d.
phenylbutazone). Til meðhöndl-
unar í liði eru notaðir barksterar,
annað hvort einir eða með hyal-
uronan eða sk. brjóskverjandi
efnum. Þau síðastnefndu má gefa
samhliða í vöðva eða sem bæti-
efni. Þrátt fyrir það að þessi lyf
| 52 - Freyr 11-12/2004