Freyr - 15.12.2004, Qupperneq 53

hafi verið mikið notuð eru ekki
til langtímarannsóknir á virkni
þeirra. Rannsókn á nýju lyfl,
Tiludronate (biphosphonate sam-
band), gefur engar vonir um að
það verði að gagni.
Skurðaðgerð með það að mark-
miði að flýta algjörri kölkun lið-
anna (surgical arthrodesis) er oft á
tíðum eini möguleikinn til að
meðhöndla hross með alvarlegar
röntgenbreytingar. Þrátt fyrir
þokkalegan árangur er reynslan sú
að mörg þessara hrossa verða fyrr
eða síðar hölt aftur.
Meðhöndlun með ætandi efni í
lið (chemical arthrodesis) virðist
geta læknað sum hross af spatti en
aðferðin er mjög sársaukafúll og
oft á tíðum erfitt að deyfa sársauk-
ann með viðunandi hætti. Einnig
er nokkur hætta á meðhöndlunin
skemmi út frá sér.
Niðurstaðan er því sú að engar
nýjungar hafa komið fram við
meðhöndlun á spatti á undanföm-
um ámm.
Fyrirlestur dr. Ab Barneveld
Dr. Ab Bameveld greindi frá
rannsóknum sínum á spatti í hol-
lenskum reiðhestum (Dutch
Warmblood) og reynslu Hollend-
inga á að fyrirbyggja spatt með
kynbótum.
Hann lýsti þremur stigum sjúk-
dómsins; trosnun á brjóski, upp-
lausn í aðlægu beini og samvexti
liðarins. Fyrsta stig sjúkdómsins
sést frá 6 - 9 mánaða aldri og get-
ur þróast í brjóskeyðingu sem nær
niður að beini og valdið þar upp-
lausn í beinvef. A þessu stigi sjúk-
dómsins hefur hann oft orðið var
við helti. Aframhaldandi þróun
sjúkdómsins leiðir í sumum til-
fellum til þess að liðurinn grær al-
veg saman og ef það næst geta
hrossin orðið óhölt aftur.
Tíðni spatts hefúr lækkað hratt í
hollenska reiðhestinum á síðustu
áratugum. 1 þriggja vetra hrossum
var tíðnin um 5 % snemma á átt-
unda áratug síðustu aldar en er
komin niður fyrir 1% í sama ald-
urshópi nú. Spatt er nú það sjald-
gæfúr sjúkdómur í þessu hestakyni
að hann skiptir nær engu máli við
söluskoðanir. Astæðan er sterkt og
ákveðið úrval gegn sjúkdómnum í
kynbótastarfi síðustu ára. Urvalið
er byggt á tveimur þáttum; bygg-
ingu hækilsins og röntgengrein-
ingu. Sýnt hefúr verið fram á hjá
hollenska reiðhestinum að sterkt
samband er á milli byggingargalla
í hæklum (krepptir hæklar, mjög
réttir hæklar (frá hlið) og vinding-
ur í hæklum) og tíðni spatts. Hjá
sama hrossakyni hefur arfgengi
sjúkdómsins verið metið á bilinu
0,20 - 0,35. Úrval gegn spatti hef-
ur verið mjög strangt í seinni tíð
og enginn stóðhestur með röntgen-
breytingar eða byggingargalla á
hæklum er notaður til undaneldis.
Þessi stranga ræktunarstefna hefúr
nú sannað sig.
Heildarniðurstaðan er sú að
spatt er mjög algengur sjúkdómur
í íslenska hestinum og dregur úr
endingu hrossastofnsins. Tölur frá
Tryggingafélaginu Agria í Sví-
þjóð, sem kynntar voru á ráðstefn-
unni af Johan Blix dýralækni, und-
irstrika þetta. Orsök sjúkdómsins
virðist liggja í óstöðugleika flötu
liða hækilsins sem væntanlega á
rætur sínar að rekja til byggingar-
galla. Ostöðugleikinn leiðir til
brjóskeyðingar þrátt fyrir að
hrossin njóti annars uppbyggilegr-
ar hreyfingar í uppvextinum.
Meingerð sjúkdómsins virðist
lík því sem sést hefur í öðrum
hrossakynjum þó svo að spyrja
megi hvort helti af völdum spatts
sé vægari eða komi seinna fram í
íslenska hestinum en hjá öðrum
kynjum eða hvort við metum hana
vægar. Ahrif sjúkdómsins á hæfi-
leika og geðslag hesta hefur ekki
heldur verið rannsakað nægilega.
Engu að síður er ljóst að spatt er
sá sjúkdómur sem algengast er að
leiði til þess að íslenski hesturinn
nær ekki að þjóna hlutverki sínu
hér á landi og erlendis.
Sjúkdómsgreiningin er tiltölu-
lega einföld en meðhöndlun oft á
tíðum erfið. Fyrirbyggjandi að-
gerðir með því að velja gegn sjúk-
dómnum í ræktunarstarfinu eru
því nauðsynlegar og miðað við
reynslu Hollendinga og þá út-
reikninga, sem gerðir hafa verið
fyrir íslenska hrossakynið, líkleg-
ar til að skila góðum árangri.
Altalað á kaffistofunni
Himnaför
Sölumaður frá Glóbus var á
ferð um Fljótsdalshérað fyrir
nokkrum áratugum að selja land-
búnaðarverkfæri. Hann kom á
bæ í Skriðdal og hitti bónda þar
að máli. Reyndi hann að selja
honum alls kyns verkfæri, en
bóndi tregðaðist við. Sagði þá
sölumaður að hann hefði tekið
eftir því að enginn skítadreifari
væri á bænum. Bóndi vildi eng-
an skítadreifara. Sölumaður
gafst ekki upp og sagði að engin
vankvæði þyrftu að vera með
greiðsluna, Glóbus lánaði bænd-
um með góðum kjörum. Bóndi
kvaðst ekkert hafa með lán að
gera, hann ætti nóga peninga.
Það væri ekki málið. Spurði þá
sölumaður bónda hvað hann ætl-
aði að gera með peningana. Ekki
tæki hann þá með sér til Himna-
ríkis, þegar hann væri allur.Þá
svaraði bóndi að ekki væri nú
léttara að hafa skítadreifarann
með sér í eftirdragi á því ferða-
lagi.
Freyr 11-12/2004-53 |