Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1953, Page 45

LITIÐ yfir land og sögu
27
rekum drengskapar og dugnaðar, en
hvergi lituð blóði yfirgangs og
ódáða. Slík landnámssaga er fögur
°g athyglisverð.
Ég hef oft fagnað og glaðzt yfir
þeim fregnum, er borizt hafa austur
haf af kynstofni vorum hér. Úr
örbyrgð og umkomuleysi hafa land-
ar vorir hér brotizt fram til virð-
inga og hárra embætta og ábyrgðar-
^nikilla og jafnan reynzt þeirrar
abyrgðar verðugir. í hæstu kennara-
°g dómaraembætti hafa þeir komizt
°g jafnvel skipað ráðherra-sess.
Sumir hinir þekktustu læknar og
landkönnuðir álfunnar hafa verið og
eru Islendingar, og margir ágætir
viðskiftamenn eru úr hópi landa
vorra. En á skrám lögreglunnar yfir
vandræðamenn þjóðfélagsins eru,
sem betur fer, vart finnanleg íslenzk
nöfn. — Og manni finnst það gegna
furðu, þegar litið er á aðstæður all-
ar> að hér skuli enn heyrast talað
svo hreint íslenzkt mál sem raun er
a> °g að hér skuli enn hins íslenzka
^ttarmóts og eðlis kenna svo glöggt
sem raun ber sögu vott. Ég hefi á
ferðum mínum um byggðir Islend-
*nga í sumar fyrirhitt fólk, á öllum
^ldri, einnig börn, sem töluðu svo
ureina íslenzku, að hverjum heima-
anda hefði verið sæmd að, að mæla
Sv° hreinu máli.
% segi aftur: Hugarmyndirnar
löa manni fyrir sjónir og spurning-
unum rignir yfir hugann: Hvernig
það vera, að svo fámenn þjóð,
Sern Islendingar voru á síðasta fjórð-
Uugi liðinnar aldar, — þjóð, sem fór
Urn eút skeið niður fyrir 40 þús-
undir, .— skyldi þola slíka fólks-
®kkun og átti sér stað, er vestur-
rir landa vorra hófust fyrir rúmum
75
arum, — án þess að bíða varan-
legt tjón af; og í öðru lagi: hvernig
gat svo fámennur hópur sem land-
nemarnir íslenzku, miðað við fjöld-
ann, er hér var fyrir, enda þótt hóp-
urinn væri stór miðað við heima-
þjóðina, — haldið við máli sínu og
menningu mitt í þjóðahafi hinnar
miklu Vesturálfu? Það hlýtur að
hafa verið velgert það fólk, hlýtur
að hafa verið úr góðum efniviði, er
svo vel hefur reynzt. Eða voru farar-
efnin að öðru leyti slík, að vænta
mætti þess, sem orðið er? Ekki voru
þau fjöldanum sjáanleg, að ég hygg,
né fyrirferð þeirra mikil. Kannske
gulnuð og slitin Grallarablöð, marg-
lesnar rímur og riddarasögur,
Passíusálmar og prédikanir, Heilög
ritning og Hallgrímskver. Já, allt
þetta og margt fleira íslenzkra bóka
og lesmáls mun hafa leynzt í kistum
og koffortum landnemanna íslenzku.
En hvað kemur þetta sögu land-
nemanna við, kann einhver að hugsa
og spyrja? Þær eru svo margar,
myndirnar, sem í hugann koma, er
maður horfir yfir farinn veg kyn-
slóðanna íslenzku í þessu landi. Og
þær myndir eru ekki allar sem
skyldi. Margt gefur þar að líta, sem
veldur oss angri og iðrun, en líklega
hafa þó örlagadísirnar verið kynslóð
vorri hliðhollar, þegar á allt er litið.
Hinum bölsýna manni kann ef til
vill að virðast svo, sem uppistaðan í
lífsvef kynstofns vors á runnum
þeim öldum, sem nú eru gleymdar
og gengnar, hafi verið ofin úr
myrkri, fátækt og kulda, — en hafi
svo verið, var þá ekki ívafið úr sól-
skini og gulli mannkosta? Og trúi ég
vart, að börn hinnar 20. aldar og
þeirra næstu, gæti miður en forfeð-
urnir þess arfs norræns óðals og
anda, sem hefur borið kynstofn vorn