Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1953, Page 85

UPPHAF BYGÐA ÍSLENDINGA í N.D.
67
hafa fengið Nautabú til ábúðar og
farið aftur þaðan að Þorleifsstöðum
í Blönduhlíð, þar sem þau eru sögð
hafa búið í fjórtán ár, en síðustu
árin heima áttu þau bú að Egg á
Hegranesi. Mun Jóhann þá hafa
verið orðinn þreyttur á þessum
hrakningi, því til vesturfarar var
hugur hans snúinn 1873 [sbr. II. B.,
138]. En svo voru fararefnin naum,
aS þau urðu að skilja eitthvað af
l'örnum sínum eftir, þegar þau komu
því í framkvæmd, að flytja vestur
um haf til Nýja-Islands, sumarið
1376, hann fimtíu og þriggja ára
gamall en hún sextug. Frá Gimli
fluttu þau hjónin sem fyrr segir,
1378, til Dakota, þar sem Jóhann
»gerðist eiginlega fyrsti landnáms-
rnaðurinn í þeirri nýlendu“, eins og
séra Fr. J. B. kemst að orði í minn-
lngargrein um hann. [Alm. O. S. Th.,
1302, bls. 84—85]. „Mun hann lengi í
ruinnum hafður fyrir dugnað þann
°S kjark, er hann sýndi í því, að
verða fyrstur manna til að rífa sig
UPP frá Nýja-íslandi og ryðja braut
fyrir alla þá, er á eftir komu“. En
auk óbilandi kjarks og óþreytandi
^rignaðar, var hann áhugamaður
rnikill, hygginn og ráðagóður, en
lanaði að engu, enda var hann mjög
ePpinn í vali bújarðar sinnar og
aHir þeir, sem bygðu í nágrenni
ans, því þar reyndist jarðvegurinn
eztur. Jóhann studdi safnaðarmál í
ygð sinni með ráði og dáð. Átti
lann mikinn og góðan þátt í því, að
lrkja var reist að Hallsson. Var sú
^íði hafin 1897, sama árið og Ragn-
e|ður kona hans andaðist. Gaf hann
Peirri kirkju fullsmíðaðri veglega
ukku, altari og stól. Fyrir kirkju-
lngið 1899 að Hallsson, sem koma
1 saman á bæ hans, og vígja þá
hina nýju kirkju um leið, bjó Jó-
hann alt undir sem bezt. En í þeim
undirbúningi ofreyndi hann sig á
átaki, sem honum var um megn jafn
öldruðum manni. Beið hann af því
bana og auðnaðist hvorki að sitja
kirkjuþingið, né vera viðstaddur
kirkjuvígsluna eins og ráðgert hafði
verið. En um líkt leyti og kirkjan
var vígð (seint í júlí), fór útför hans
fram, heiðruð af kirkjuþingsgestum
og miklum fjölda bygðarmanna. —
Jóhann var höfðingi í lund, víðsýnn
og frjálslyndur í skoðunum, unni
bygð sinni heitt og var sannur braut-
ryðjandi, að dómi Árna Magnús-
sonar nágranna síns.
Jóhann Schram (1852—1887) son-
ur Jóhanns Hallssonar og Ragnheið-
ar Pálsdóttur. Frá 1. ágúst, 1876, þar
til 17 ágúst, 1887 (nokkurum dögum
áður en hann andast), ritaði hann
dagbækur þær, sem hér að framan
er getið, og sem nú vantar blöð í á
nokkrum stöðum. Eru þær og hafa
verið sundurlausar og í mismunandi
pappírsbroti. Eiga íslendingar í
Dakota honum það að þakka, að
fyrsta árs saga þeirra, sérstaklega,
hefir verið all-greinilega sögð í
þeim landnámsþáttum, er ritaðir
hafa verið. Hann mun frá því fyrsta
til þess síðasta hafa dvalið með for-
«ldrum sínum, þótt hann yrði land-
nemi í Hallsson, því faðir hans bygði
fyrsta bæ sinn á landi hans, svo sem
áður er ritað eftir athugunum
Árna Magnússonar. Bróðir Jóhanns
Schrams, sem Pétur hét, varð eftir
heima, 1876. Er þess getið, 24. apríl,
1878, að Jóhann hafi fengið „bréf frá
Pétri bróður að heiman úr Hrísey“
[á Eyjafirði]. Þessi Pétur kemur
snemma á árum til Dakota og gerist
þar landnemi að öllum líkindum.